انواع مختلف بیمه‌نامه باربری کالا براساس شرایط کالا و نیز محدوده جغرافیایی و همچنین نوع بسته‌بندی کالا تعیین می‌شود. اگر بخواهیم به صورت کلی یک تعریف از بیمه باربری داشته باشیم، می‌توان گفت که بیمه باربری یک قرارداد بین شرکت حمل و نقل و صاحب کالا با شرکت بیمه است و براساس این قرارداد شرکت بیمه‌گر متعهد می‌شود در ازای دریافت حق بیمه از بیمه‌گذار یعنی شرکت حمل و نقل یا شرکت صاحب کالا، خسارت وارد شده به محموله تجاری را در صورت بروز جبران کند. البته در کنار جبران خساراتی که ممکن است به محموله وارد شود هرگونه خسارتی که به افراد حاضر در جریان انتقال و موارد پیرامون که در قرارداد بیمه قید شده باشد نیز باید توسط شرکت بیمه‌گر یعنی همان شرکت بیمه تعیین‌شده جبران شود.
پیشنهاد ما این است برای اینکه با انواع بیمه باربری آشنا شوید در ابتدای امر برخی از اصطلاحات تخصصی مربوط به این دسته از انواع بیمه را مطالعه کنید مانند بیمه اتکایی که یکی از اطلاعات مهم در حوزه بیمه باربری کالا است.
بیمه اتکایی چیست؟
بیمه اتکایی از انواع بیمه باربری است که در آن شرکت بیمه برخی از تعهدات مالی را که خودش توان انجام آن را ندارد به یک شرکت بیمه‌گر دیگر می‌سپارد.
زبان همگانی چیست؟
یکی دیگر از اصطلاحات رایج در انواع بیمه باربری کالا، زیان همگانی است که مربوط به نجات کشتی یا کالاها در شرایط اضطراری در سفر دریایی است.
اصطلاح مهم دیگری که در حوزه بیمه باربری وجود دارد، بارنامه است. بارنامه نوعی اوراق تجاری در حوزه واردات کالا محسوب می‌شود که براساس آن مالکیت صاحب بار مشخص می‌شود. در بارنامه اطلاعات مختلفی درج می‌شود مانند نوع بیمه باربری به همین دلیل بارنامه اهمیت بسیار بالایی دارد.
پارتشیپمنت بیان می‌کند که محموله در چند مرحله به مقصد انتقال پیدا کرده است.
انواع بیمه باربری
بیمه‌های باربری مختلف براساس شرایط جغرافیایی و نیز سایر موارد به دسته‌های مختلفی بررسی می‌شود. در ادامه مقاله ابتدا انواع مختلف بیمه باربری براساس شرایط جغرافیایی را بررسی خواهیم کرد سپس سایر انواع بیمه‌های باربری را نیز بررسی خواهیم نمود.
همانطور که بررسی کردیم یکی از شرایط تقسیم‌بندی انواع بیمه‌های باربری شرایط جغرافیایی کالا است. با توجه به شرایط جغرافیایی بیمه‌های باربری به دسته‌بندی‌های زیر تقسیم می‌شود:
بیمه باربری و حمل و نقل وارداتی
بیمه باربری وارداتی به عنوان یک بیمه اجباری در ایران شناخته می‌شود و برخلاف بسیاری از بیمه‌نامه‌ها که واردکننده به صورت اختیاری می‌تواند آنها را تهیه کند، استفاده از این نوع بیمه‌نامه برای تمامی کالاهایی که قرار است به ایران وارد شوند اجباری و ضروری است و بدون آنها امکان ورود کالا به ایران وجود ندارد. توجه داشته باشید که از این نوع بیمه‌نامه تنها در معاملات تجاری استفاده می‌شود که خرید کالا در آنها به صورت انتقال است یا براتی انجام نشده باشد.
بیمه باربری صادراتی
در مقابل بیمه‌نامه باربری و حمل و نقل وارداتی کالا، بیمه باربری صادراتی کالا قرار دارد. براساس این مدل از انواع بیمه باربری اگر شما بخواهید هر کالایی را از داخل کشور به سایر کشورها صادرکنید می‌توانید آن را مورد پوشش بیمه صادرات قرار دهید. هرچند که این نوع از بیمه برخلاف بیمه وارداتی کالا اجباری نیست و شما می‌توانید آن را برای کالاهای خود دریافت نکنید، اما به صورت کلی با توجه به خطراتی که در حین حمل و نقل بین‌المللی برای کالا وجود دارد اغلب توصیه می‌شود تا بیمه باربری صادراتی کالا را برای کالای مورد نظر خود دریافت نمایید تا اگر در حین حمل و نقل بین‌المللی کالا، کالاهای شما دچار آسیب شدند، بتوانید خسارت وارد شده را جبران کنید.
بیمه ترانزیت
نوعی دیگر از بیمه باربری که کاربرد بالایی دارد، بیمه ترانزیت کالا است. این بیمه در مواقعی استفاده می‌شود که کشور ایران مبدا و مقصد محموله نباشد، در حین حمل برخی از محموله‌ها ممکن است کالا از طریق مسیر زمینی، دریایی و یا حتی هوایی ابتدا به کشور دیگری منتقل شود سپس به کشور ایران وارد شود. به عبارت دیگر در بیمه ترانزیت، مبدا و مقصد ذکر شده در بارنامه کشور ایران نیست صاحب محموله در این شرایط می‌توانند از بیمه ترانزیت برای مراقبت از محموله خود استفاده کند. توجه داشته باشید که داشتن مجوز باربری و حمل و نقل برای استفاده از خدمات بیمه ترانزیت کالا ضروری است.
بیمه داخلی
بیمه باربری داخلی کالا همانطور که از نام آن مشخص است تنها در داخل کشور اعتبار دارد. این بیمه در حالت کلی به سه دسته بیمه عمومی، بیمه پوشش باز و بیمه ساده تقسیم می‌شود. بیمه باربری عمومی با بیمه‌نامه‌های دیگر تفاوت زیادی ندارد و مفاد حقوقی و تعهدات طرفین در آن به صورت عمومی مشخص می‌شود. اما در بیمه‌نامه پوشش باز، هر هفته یک گواهی باید از سمت شرکت بیمه صادر و میزان حق بیمه براساس ارزش محموله‌ها، تعیین شود. بیمه ساده باربری نیز براساس نوع کالا مشخص می‌شود و تمامی کالاها را در بر نمی‌گیرد.
انواع بیمه باربری بر حسب پوشش
دسته‌بندی دیگری که در حوزه بیمه باربری کالا وجود دارد، بیمه باربری کالا بر حسب پوشش است بر این اساس بیمه‌های باربری عبارتند از:
Total Loss
این نوع از بیمه باربری به بیمه تشریفاتی یا گمرکی هم معروف است. این نوع از بیمه‌نامه بیشتر در شرایط حمل و نقل دریایی و با کشتی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در شرایطی که تمام بار در حمل و نقل دریایی از بین برود، براساس این بیمه‌نامه شرکت بیمه موظف است خسارت را به صورت کامل به دارنده بار پرداخت کند. شرایط پوشش این نوع از بیمه باربری در ۴ دسته تقسیم‌بندی می‌شود. شرایط C کم ارزش‌ترین و البته ارزان‌ترین شرایط در این نوع بیمه باربری هستند. آتش سوزی یا انفجار، زیان همگانی و تخلیه بار در شرایط اضطراری برای پایین آوردن وزن کشتی در دریا از جمله مواردی هستند که در شرایط C مورد حمایت قرار می‌گیرند. پوشش‌های این بیمه در دسته B حالت متوسط دارد. دزدی و دله دزدی، آتشفشان و صاعقه، روغن زدگی، ورود آب به کشتی و … از جمله مواردی هستند که در این بیمه از انواع بیمه باربری مورد حمایت قرار می‌گیرند. در شرایط A نیز که کامل‌ترین پوشش این بیمه باربری است، خسارت‌هایی که ناشی از فرسودگی، انفجار هستهای، اعتصاب کارگران یا شورش داخلی و موارد مشابه مورد حمایت قرار می‌گیرند. ممکن است در این بیمه باربری عبارت کلوز عدم تحویل هم در بیمه‌نامه درج شود در این صورت بر اثر گم شدن بخشی از محموله یا حتی تمام آن شرکت بیمه موظف به پرداخت خسارت است.
پوشش داخلی
پوشش داخلی حوادثی را که در داخل کشور برای یک محموله ایجاد می‌شود تحت پوشش و حمایت خود قرار می‌دهد البته پوشش‌های این بیمه از انواع بیمه باربری در دو دسته اضافی و اصلی دسته‌بندی می‌شود.
دسته اصلی پوشش‌های این بیمه که عبارتند از آتش سوزی، تصادف وسایل نقلیه، واژگون شدن وسایل نقلیه و پرت شدن که در تمام بیمه‌نامه‌ها وجود دارند. پوشش‌های اضافی عبارت است از برخورد جسم خارجی، پرت شدن جسم از روی وسیله نقلیه، بارگیری و تخلیه و سرقت کلی محموله. شرکت‌های بیمه اضافی را در بیمه‌نامه خود قرار می‌دهند و برخی دیگر این موارد را رعایت نمی‌کنند. اگر می‌خواهید از پوشش اضافی در بیمه داخلی کالای خود استفاده کنید حتماً قرارداد بیمه‌نامه را به دقت بررسی کنید.
بیمه‌های باربری بر حسب نوع حمل چند دسته هستند؟
بیمه‌نامه‌های باربری کالا براساس نوع حمل نیز به چند دسته تقسیم می‌شوند که در ادامه هر کدام را بررسی خواهیم کرد:
بیمه هوایی
در بیمه هوایی شرکت بیمه‌گر تعهد می‌کند تا خسارت وارد شده به محموله‌هایی را که به صورت هوایی جابجا می‌شوند، تحت پوشش قرار دهد و خسارت وارد شده را جبران کند. در این نوع از بیمه‌نامه محصولات به ازای هر کیلوگرم تا سقف 20 دلار بیمه می‌شوند. البته برای کالاهای با ارزش می‌توانید از بیمه‌ی جداگانه در این روش حمل و نقل استفاده کنید.
بیمه‌نامه زمینی
در این بیمه‌نامه خسارت‌هایی که بر اثر حمل و نقل در مسیر زمینی ایجاد می‌شوند، تحت حمایت بیمه قرار می‌گیرند این بیمه به سه شیوه مسئولیت متصدیان حمل و نقل، بیمه ساده و بیمه قراردادی تنظیم می‌شود. در بیمه مسئولیت متصدیان حمل و نقل، شرکت‌ها مسئولیت اصلی در برابر سالم رساندن کالا از مبدا به مقصد بر عهده دارند و مسئولیت آنها به صورت مسئولیت مدنی تعریف می‌شود. بیمه مسئولیت مدنی پوشش‌های مختلفی را در بر می‌گیرد. این بیمه در برابر آتش‌سوزی و انفجار وسیله نقلیه، سرقت کلی محموله و پرتاب محموله از وسیله نقلیه، پوشش‌هایی را برای کالاهای مختلف در حمل و نقل زمینی در نظر گرفته است.
بیمه ریلی
همانگونه که از نام این بیمه‌نامه پیداست از بیمه ریلی برای حمل و نقل کالاهایی که از طریق قطار منتقل می‌شوند استفاده می‌شود. بسیاری از پوشش‌هایی که در بیمه‌های دیگر وجود دارند در بیمه ریلی نیز در نظر گرفته می‌شوند. حمل و نقل ریلی در واقع حمل و نقل زمینی محسوب می‌شود به همین دلیل شما می‌توانید محموله خود را از طریق بیمه زمینی نیز بیمه کنید و محدودیتی برای صاحبان کالا در این حوزه وجود ندارد.
بیمه دریایی
آخرین نوع از انواع بیمه باربری بر حسب نوع حمل، بیمه‌نامه دریایی کالا است. این بیمه‌نامه در حمل و نقل دریایی اهمیت بسیار زیادی دارد. بیمه دریایی تمام پوشش‌های رایج دیگر بیمه‌نامه‌ها را نیز در خود جای داده است و در کنار آن پوشش‌های مربوط به خسارت‌های ناشی از حمل و نقل دریایی مانند تصادف با سایر کشتی‌ها نیز در این بیمه‌نامه قرار دارند به همین دلیل است که تاجران فعال در زمینه حمل و نقل دریایی حتماً این بیمه‌نامه را برای کالاهای خود تهیه می‌کنند.
نحوه دریافت خسارت در بیمه باربری
در تمامی بیمه‌نامه‌های باربری برای دریافت خسارت باید مدارک لازم را تهیه و در اختیار شرکت بیمه قرار دهید این مدارک عبارتند از:
نسخه اصلی بارنامه، اصل فاکتور کالا، گواهی بازرسی کالا و گزارش بازدید خسارت و صورت ریز بسته‌بندی از جمله مهم‌ترین مدارک مورد نیاز برای دریافت خسارت وارد شده به محموله هستند. افراد و تاجرانی که دچار زیان و خسارت شده‌اند حداکثر باید تا ۵ روز بعد از حادثه خسارت وارد شده را به شرکت بیمه اعلام کنند تا بتوانند جبران خسارت دریافت کنند.
پس از اینکه شما درخواست خود برای دریافت خسارت را به شرکت بیمه اعلام کردید، شرکت بیمه اقدام به بازدید از کالا و اموال خسارت دیده می‌کند و در نهایت پس از دریافت مدارک و تعیین خسارت نسبت به پرداخت حق خسارت اقدام می‌نماید. توجه داشته باشید که هزینه بیمه باربری براساس خطرات احتمالی که کالا را تهدید می‌کند و نوع محموله و نیز مسافتی که باید از مبدا تا مقصد طی شود برای هر کالا متفاوت است. توجه داشته باشید که در زمان دریافت بیمه باربری، بیمه‌گذار می‌تواند از برخی از تخفیف‌ها مانند تخفیف حمل کالا به کشورهای همسایه و پرداخت نقدی استفاده نماید.
انواع بیمه‌نامه حمل و نقل بین‌المللی کالا
بیمه‌نامه حمل و نقل بین‌المللی کالا: در حوزه تجارت جهانی و تجارت خارجی خریداران، شرکت‌های حمل‌کننده کالا و حتی فروشندگان سعی می‌کنند در فعالیت‌های خود ریسک را به حداقل برسانند به همین جهت همگی تلاش می‌کنند که پوشش بیمه‌ای لازم را برای کالاها و معاملات خود مد نظر قرار دهند. مطمئناً اگر اطمینان نسبت به جبران خسارت‌های مالی احتمالی وجود نداشته باشد، مبادلات بین‌المللی به سختی انجام می‌شود.
بیمه حمل و نقل وارداتی
بیمه‌نامه‌های باربری برای انواع کالاهای وارداتی حدود نود درصد از حجم کل بیمه‌های باربری را شامل می‌شوند. این بیمه‌نامه خطراتی را که ممکن است برای کالاهای خریداری شده توسط شرکت‌ها و بازرگانان ایرانی از کشورهای مختلف جهان ایجاد شود، تحت پوشش بیمه قرار می‌دهد. این پوشش بیمه‌ای از کشور مبدا یعنی کشوری که کالا از آن خریداری شده است تا مقصد یعنی انبار بیمه‌گذار اعتبار دارد. بیمه حمل و نقل کالاهای وارداتی یکی از اسناد مورد نیاز برای دریافت اعتبار از بانک‌ها است و هدف آن حفظ منافع تاجران و واردکنندگان و در نهایت حفظ منافع ملی کشور است.
بیمه حمل و نقل صادراتی
حمل و نقل کالاهای صادراتی غیر نفتی اهمیت زیادی در کشور ایران دارد به همین دلیل دولت ایران برای تشویق صادرکنندگان از این بیمه‌نامه استفاده می‌کند. براساس این بیمه‌نامه که توسط دولت ارائه می‌شود، تمامی کالاهای صادر شده از ایران تا کشور مقصد تحت پوشش بیمه‌ای قرار می‌گیرد و هر نوع خسارتی جبران می‌شود. بیمه صادراتی مشابه بیمه وارداتی است و فرم پیشنهاد اولیه بیمه وارداتی دقیقاً مشابه یکدیگر هستند. تنها تفاوت بین این دو بیمه‌نامه این است که در بیمه‌های باربری صادراتی مبدا حمل کالا یکی از شهرهای ایران و مقصد یکی از کشورهای خارجی است، در حالی که در بیمه وارداتی مبدا یک شهر در یکی از کشورهای خارجی است و مقصد یکی از شهرها در ایران است.
مشخصات بیمه باربری
در‌بخش مشخصات بیمه باربری اطلاعات خاصی مانند نام بیمه‌گذار، نوع کالای بیمه شده، نام کالای بیمه شده، تاریخ انعقاد قرارداد، نوع وسیله مورد استفاده برای حمل و نقل، روش حمل و نقل کالا، مقصد، مبلغ کالای بیمه‌شده، مقدار کالای بیمه‌شده، حق بیمه و شرایط خاص مورد توافق دو طرف درج می‌شود.
براساس ماده ۳۰ قانون بیمه‌نامه ایران باید مواردی که در ادامه به آنها اشاره می‌کنید به صورت صریح در بیمه‌نامه ذکر شود:
تاریخ انعقاد قرارداد
اسم بیمه‌گر و بیمه گزار
موضوع بیمه
حادثه یا خطری که به سبب آن قرارداد بیمه منعقد شده است
زمان ابتدا و انتهای بیمه
حق بیمه
شرایط عمومی انواع بیمه‌نامه‌های حمل و نقل بین‌المللی کالا
در بیمه عمومی حمل و نقل بیمه باربری به شرایطی گفته می‌شود که بیمه‌نامه‌ها کاربرد یکسان و عامی دارند و معمولاً به صورت عمومی برای تمام کالاها تنظیم می‌شوند. در سال ۱۳۴۷ سندیکای بیمه‌گران ایران با بازبینی از بیمه‌نامه‌های انگلیسی و رعایت قانون بیمه ایران شرایط مورد استفاده بیمه در ایران را تدوین کرد.
موضوعات مندرج در بیمه‌نامه
مشخصات بیمه‌گذار: در تمامی بیمه‌نامه‌های باربری بیمه‌گذار شخص حقوقی یا حقیقی است که حق بیمه را پرداخت می‌کند و نام و مشخصات او باید به صورت کامل در بیمه‌نامه درج شود بیمه‌نامه‌های باربری مانند سایر اسناد تجاری سندی قابل انتقال هستند که بدون توجه به اینکه چه کسی کالا را بیمه کرده است خسارت وارده به مالک کالا در زمان مطالبه خسارت قابل پرداخت می‌باشد.
ذینفع بیمه: به صورت کلی می‌توان گفت که در تمامی انواع بیمه‌نامه‌ها شخصی که مالکیت کالا به او منتقل می‌شود، ذینفع بیمه نام دارد و می‌تواند از مزایای بیمه کالا در شرایطی که خسارتی برای کالا ایجاد شود استفاده کند. ذینفع در صورتی می‌تواند ادعای خسارت از شرکت بیمه کننده کالای خود داشته باشد که بتواند اسناد بیمه و اسناد حمل حاکی از انتقال مالکیت کالا را در اختیار داشته باشد.
کالای موضوع بیمه: مشخصات کالایی که موضوع بیمه است باید به طور دقیق و کامل در بیمه‌نامه ذکر شود تا بیمه بتواند میزان دقیق حق بیمه کالا را تعیین کند و مقدار و تعداد کالای تحت پوشش را مشخص نماید.
مبلغ بیمه: مبلغ بیمه معمولاً قیمت کالا به اضافه هزینه مورد نیاز برای حمل و نقل کالا و سایر هزینه‌های جانبی است.
حق بیمه: حق بیمه با توجه به نوع پوشش بیمه، به درصد یا در هزار ارزش مورد بیمه تعیین می‌شود در حال حاضر براساس تعرفه تعیین شده توسط شورای عالی بیمه شرط حق بیمه معادل ۳ در ۱۰۰ مبلغ بیمه است.
حق بیمه براساس نوع پوشش بیمه به درصد یا در هزار ارزش مورد بیمه مشخص می‌گردد. و حق بیمه شرط W. A با توجه به نوع کالا متفاوت بوده و معمولا در حدود ۵/۱ درصد می‌باشد.
مدارک لازم برای دریافت خسارت از شرکت بیمه
اصل بارنامه
اصل فاکتور کالای‌های خریداری شده
گواهی کسر تخلیه از شرکت حمل و نقل
صورت بسته‌بندی کالا یا لیست عدل‌بندی کالا
صورت جلسه سازمان بنادر و کشتیرانی و گمرک
صورت جلسه کارشناسی شرکت بیمه
فتوکپی پروانه سبز گمرکی
فتوکپی اعلامیه فروش ارز
سخن پایانی
در این مقاله انواع مختلف بیمه باربری براساس نوع پوشش‌های مختلفی که در این بیمه‌نامه وجود دارد را بررسی کردیم شما می‌توانید با شناخت کافی از انواع بیمه باربری و بررسی تفاوت‌های آنها بهترین نوع بیمه را برای پوشش کالاهای مورد نیاز خود انتخاب نمایید تا در صورت بروز خسارت بتوانید خسارت‌های ایجاد شده را جبران کنید.