مهم‌ترین کنوانسیون‌های دریایی

قوانین و مقررات بین‌المللی دریایی به منظور ایجاد نظم و هماهنگی در استفاده از آب‌های بین‌المللی و حفظ امنیت، ایمنی و محیط زیست دریایی وضع شده‌اند. کنوانسیون‌های دریایی به عنوان ابزارهای حقوقی بین‌المللی برای تعریف و تنظیم روابط میان کشورها، شرکت‌های کشتیرانی و سایر فعالان دریایی به کار می‌روند. در این مقاله به بررسی مهم‌ترین کنوانسیون‌های دریایی در جهان پرداخته‌ایم که تأثیر بسزایی در حفظ نظم و امنیت دریانوردی و همچنین حفاظت از محیط زیست دریایی داشته‌اند.

1. کنوانسیون سازمان ملل متحد در مورد حقوق دریاها (UNCLOS)

کنوانسیون ملل متحد در مورد حقوق دریاها (UNCLOS) که در سال 1982 به تصویب رسید، یکی از مهم‌ترین و گسترده‌ترین معاهدات دریایی بین‌المللی است. این کنوانسیون چارچوب قانونی جامعی برای استفاده از دریاها و اقیانوس‌ها ارائه می‌دهد و به عنوان “قانون اساسی دریاها” شناخته می‌شود.

اهداف اصلی UNCLOS:

• تعیین محدوده‌های دریایی کشورها از جمله آب‌های سرزمینی، منطقه اقتصادی انحصاری (EEZ)، و فلات قاره.
• تعیین حقوق و وظایف کشورها در مورد آب‌های آزاد، مناطق اقتصادی انحصاری و کف دریا.
• ارائه اصولی برای استفاده صلح‌آمیز از دریاها، جلوگیری از آلودگی دریایی، حفاظت از منابع زنده دریایی و مدیریت منابع طبیعی زیر آب.
• تنظیم تردد بین‌المللی کشتی‌ها و حفاظت از محیط زیست دریایی.

2. کنوانسیون بین‌المللی برای ایمنی جان در دریا (SOLAS)

کنوانسیون بین‌المللی برای ایمنی جان در دریا (SOLAS) که اولین بار در سال 1914 پس از فاجعه کشتی تایتانیک به تصویب رسید و نسخه‌های به‌روزشده آن در سال‌های بعد به اجرا درآمد، یکی از مهم‌ترین کنوانسیون‌های بین‌المللی برای ایمنی دریانوردی است. این کنوانسیون به دنبال کاهش خطرات جانی و حفاظت از کشتی‌ها در برابر سوانح مختلف است.

مقررات اصلی SOLAS:

• الزام کشتی‌ها به تجهیزات ایمنی شامل قایق‌های نجات، دستگاه‌های ردیابی و سیستم‌های هشداردهنده.
• استانداردهای مربوط به ساختار و طراحی کشتی‌ها به منظور افزایش ایمنی.
• تنظیمات مربوط به سیستم‌های راداری و ارتباطات اضطراری برای مقابله با حوادث.
• الزام به بازرسی‌های منظم برای اطمینان از رعایت تمامی مقررات ایمنی توسط کشتی‌ها.

3. کنوانسیون بین‌المللی جلوگیری از آلودگی ناشی از کشتی‌ها (MARPOL)

کنوانسیون بین‌المللی برای جلوگیری از آلودگی ناشی از کشتی‌ها (MARPOL) که در سال 1973 به تصویب رسید و در سال 1978 تکمیل شد، مهم‌ترین معاهده بین‌المللی برای حفاظت از محیط زیست دریایی در برابر آلودگی‌های ناشی از فعالیت‌های کشتیرانی است. هدف اصلی این کنوانسیون کاهش آلودگی آب‌های بین‌المللی ناشی از نفت، مواد شیمیایی، زباله‌ها و دیگر مواد آلاینده است.

مقررات اصلی MARPOL:

• محدودیت‌ها و ممنوعیت‌های تخلیه نفت و سایر مواد آلاینده از کشتی‌ها در دریاها.
• استانداردهای مربوط به سوخت‌های کشتی‌ها برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و آلودگی هوا.
• مقررات برای جلوگیری از آلودگی ناشی از مواد شیمیایی خطرناک و زباله‌های کشتی.
• الزام کشتی‌ها به داشتن تجهیزات مناسب برای مدیریت پسماند و جلوگیری از ورود آلاینده‌ها به آب‌ها.

4. کنوانسیون بین‌المللی استانداردهای آموزش، صدور گواهینامه و نگهبانی دریانوردان (STCW)

کنوانسیون STCW که اولین بار در سال 1978 به تصویب رسید، مقررات مربوط به آموزش و صدور گواهینامه برای دریانوردان را تعیین می‌کند و استانداردهای لازم برای مهارت‌های فنی و آمادگی حرفه‌ای دریانوردان را تنظیم می‌کند.

اهداف اصلی STCW:

• ایجاد استانداردهای بین‌المللی برای آموزش دریانوردان در جهت افزایش سطح دانش و مهارت‌های فنی آن‌ها.
• الزام صدور گواهینامه‌های حرفه‌ای برای تمامی دریانوردان بر اساس آزمون‌ها و دوره‌های آموزشی مشخص.
• تعیین صلاحیت‌های لازم برای نقش‌های مختلف در کشتی‌ها مانند کاپیتان، مهندس و افسران کشتی.
• برنامه‌های آموزشی مداوم برای به‌روزرسانی دانش و مهارت‌های دریانوردان در طول حرفه خود.

5. کنوانسیون کار دریایی (MLC)

کنوانسیون کار دریایی (MLC) که در سال 2006 توسط سازمان بین‌المللی کار (ILO) تصویب شد، به عنوان “منشور حقوق دریانوردان” شناخته می‌شود. این کنوانسیون حقوق و شرایط کار دریانوردان را تنظیم می‌کند و تضمین می‌کند که دریانوردان در تمامی کشورها از شرایط کاری منصفانه و ایمنی شغلی برخوردار باشند.

اهداف و مقررات اصلی MLC:

• تعیین حداقل استانداردهای کار شامل ساعات کاری، شرایط استراحت و دستمزد دریانوردان.
• تضمین ایمنی و بهداشت شغلی برای دریانوردان و جلوگیری از حوادث ناشی از کار در کشتی‌ها.
• الزام کشتی‌ها به داشتن تجهیزات بهداشتی مناسب و دسترسی به مراقبت‌های پزشکی.
• تعیین حقوق اجتماعی دریانوردان شامل دسترسی به بیمه و حمایت‌های اجتماعی.

6. کنوانسیون مسئولیت مدنی برای آلودگی نفتی (CLC)

کنوانسیون بین‌المللی در مورد مسئولیت مدنی برای خسارات ناشی از آلودگی نفتی (CLC) در سال 1969 به تصویب رسید و به دنبال تعیین مسئولیت‌های قانونی و جبران خسارت‌های ناشی از آلودگی نفتی توسط کشتی‌ها است. این کنوانسیون به ویژه در مواردی که نشت نفت از تانکرها منجر به خسارت‌های محیط زیستی و اقتصادی می‌شود، استفاده می‌شود.

مقررات اصلی CLC:

• تعیین مسئولیت قانونی مالکین کشتی‌ها در قبال خسارت‌های ناشی از نشت نفت.
• ایجاد صندوق‌های جبران خسارت برای پرداخت خسارت به کشورهای متضرر و افراد آسیب‌دیده.
• الزام کشتی‌ها به داشتن بیمه مسئولیت برای پوشش خسارات احتمالی ناشی از نشت نفت.

7. کنوانسیون بین‌المللی مقابله با دزدی دریایی (SUA)

کنوانسیون بین‌المللی برای سرکوب اقدامات غیرقانونی علیه ایمنی دریانوردی (SUA) که در سال 1988 تصویب شد، به موضوعات امنیتی و مبارزه با دزدی دریایی و سایر فعالیت‌های غیرقانونی در دریا می‌پردازد. این کنوانسیون با هدف افزایش همکاری‌های بین‌المللی در مقابله با جرایم دریایی به وجود آمده است.

اهداف اصلی SUA:

• تعریف جرایم دریایی شامل دزدی دریایی، هواپیماربایی دریایی و حمله به کشتی‌ها.
• تشویق کشورها به همکاری بین‌المللی برای دستگیری و محاکمه مجرمان دریایی.
• افزایش تدابیر امنیتی در کشتی‌ها و بنادر برای جلوگیری از حملات تروریستی و دیگر اقدامات غیرقانونی.

8. کنوانسیون بین‌المللی بارنامه دریایی (Hague-Visby Rules)

قوانین هیگ-ویسبی (Hague-Visby Rules) در اصل مجموعه‌ای از قوانین هستند که برای تنظیم حمل‌ونقل دریایی بار و مسئولیت‌های قانونی حمل‌کنندگان بار تصویب شده‌اند. این قوانین که در سال 1924 تحت عنوان قوانین هیگ تدوین شدند، در سال 1968 در ویسبی اصلاح و تکمیل شدند.

مقررات اصلی Hague-Visby Rules:

• تعیین مسئولیت حمل‌کنندگان بار در قبال آسیب‌های وارده به محموله‌ها در طول حمل‌ونقل دریایی.
• تنظیم محدودیت‌های مسئولیت برای حمل‌کنندگان در مواردی که به دلیل خسارت‌های غیرقابل اجتناب و فراتر از کنترل آنها به محموله‌ها آسیب می‌رسد.
• الزام صدور بارنامه دریایی که به عنوان سند قانونی مالکیت محموله و شرایط حمل عمل می‌کند.
• مشخص کردن دوره‌های زمانی برای ارائه شکایت در خصوص خسارات به بار و تنظیم قوانین مربوط به دعاوی قانونی.

9. کنوانسیون حقوق مسافران دریایی (Athens Convention)

کنوانسیون آتن در مورد حمل مسافران و اثاثیه توسط دریا که اولین بار در سال 1974 به تصویب رسید و در سال‌های بعد به‌روزرسانی شد، مقررات مربوط به حقوق مسافران کشتی‌های دریایی و مسئولیت‌های شرکت‌های حمل‌ونقل دریایی را تنظیم می‌کند. این کنوانسیون به دنبال حمایت از مسافران در صورت بروز حادثه در طول سفر دریایی است.

مقررات اصلی Athens Convention:

• تعیین مسئولیت شرکت‌های حمل‌ونقل در قبال خسارات جانی یا مالی که ممکن است در طول سفر برای مسافران و اثاثیه آنها رخ دهد.
• الزام شرکت‌های کشتیرانی به ارائه بیمه‌های مناسب برای پوشش خسارات احتمالی مسافران.
• تنظیم شرایط جبران خسارت در صورت وقوع حادثه دریایی، از جمله حوادث طبیعی، تصادفات کشتی و آسیب‌های وارده به مسافران.
• محدودیت‌های زمانی برای ثبت دعاوی حقوقی و درخواست غرامت از سوی مسافران.

10. کنوانسیون بین‌المللی جستجو و نجات دریایی (SAR)

کنوانسیون بین‌المللی جستجو و نجات دریایی (SAR) که در سال 1979 به تصویب رسید، به دنبال ایجاد یک چارچوب همکاری بین‌المللی برای نجات جان افراد در دریا است. این کنوانسیون به سازماندهی عملیات جستجو و نجات در آب‌های بین‌المللی و مناطق ساحلی کشورها می‌پردازد.

اهداف اصلی SAR:

• ایجاد منطقه‌های جستجو و نجات مشخص برای هر کشور عضو، که در آن کشورها مسئولیت اصلی جستجو و نجات را برعهده دارند.
• تشویق به همکاری بین‌المللی بین کشورها و سازمان‌های مختلف برای نجات افرادی که در دریا دچار حادثه می‌شوند.
• ارائه تجهیزات و آموزش‌های لازم برای نیروهای جستجو و نجات به منظور انجام عملیات‌های کارآمد و سریع.
• تضمین دسترسی به خدمات جستجو و نجات برای تمامی کشورها بدون در نظر گرفتن ملیت یا موقعیت جغرافیایی قربانیان.

11. کنوانسیون درباره خط بار کشتی (Load Line Convention)

کنوانسیون بین‌المللی خط بار کشتی اولین بار در سال 1930 به تصویب رسید و به مرور زمان چندین بار به‌روزرسانی شد. این کنوانسیون به دنبال تعیین حد مجاز بارگیری کشتی‌ها به منظور حفظ ایمنی آنها در طول سفرهای دریایی است. این کنوانسیون با تعیین خطوط بارگیری، تضمین می‌کند که کشتی‌ها به نحوی بارگیری می‌شوند که ایمنی آنها در مواجهه با شرایط مختلف دریایی حفظ شود.

مقررات اصلی Load Line Convention:

• تعیین خطوط بارگیری در کشتی‌ها که مشخص می‌کند تا چه اندازه می‌توان کشتی‌ها را بارگیری کرد تا ایمنی آنها تحت تاثیر قرار نگیرد.
• الزام کشتی‌ها به داشتن علامت‌های خط بارگیری که نشان می‌دهد تا چه اندازه می‌توان بار در شرایط دریایی مختلف حمل کرد.
• بازرسی‌های منظم برای اطمینان از رعایت مقررات بارگیری و جلوگیری از بارگیری بیش از حد.
• تعیین مجازات‌ها برای تخطی از مقررات و بارگیری‌های غیرایمن که ممکن است منجر به حوادث جدی شود.

12. کنوانسیون بین‌المللی جلوگیری از تصادم در دریا (COLREGS)

کنوانسیون بین‌المللی جلوگیری از تصادم در دریا (COLREGS) که در سال 1972 تصویب شد، به دنبال تنظیم قوانین و مقررات بین‌المللی برای جلوگیری از تصادم کشتی‌ها در دریا است. این کنوانسیون شامل قوانین روشنایی و حرکت کشتی‌ها برای جلوگیری از بروز تصادف‌های دریایی می‌باشد.

مقررات اصلی COLREGS:

• تعیین قوانین حرکت و جهت‌گیری کشتی‌ها در آب‌های بین‌المللی و آب‌های ساحلی برای جلوگیری از تصادم.
• استانداردهای روشنایی برای کشتی‌ها در شرایط مختلف جوی و زمانی.
• الزامات برای تجهیزات هشداردهنده مانند رادار و سیستم‌های هشداردهنده صوتی.
• مقررات مربوط به اولویت حرکت کشتی‌ها در موقعیت‌های بحرانی به منظور جلوگیری از برخورد.

13. کنوانسیون بازدارنده اقدامات غیرقانونی علیه ایمنی کشتیرانی دریایی (SUA)

کنوانسیون بازدارنده اقدامات غیرقانونی علیه ایمنی کشتیرانی دریایی (SUA) که در سال 1988 تصویب شد، به دنبال مبارزه با اقدامات تروریستی و دیگر اقدامات غیرقانونی علیه کشتی‌های دریایی است. این کنوانسیون با هدف جلوگیری از تهدیدات تروریستی و حفاظت از امنیت دریایی بین‌المللی به وجود آمده است.

اهداف و مقررات اصلی SUA:

• تعریف جرایم مرتبط با اقدامات غیرقانونی و تروریستی در دریا، از جمله دزدی دریایی، هواپیماربایی، و حملات به کشتی‌ها.
• تشویق کشورهای عضو به تعاون و همکاری بین‌المللی برای دستگیری، محاکمه و مجازات مجرمان دریایی.
• تقویت تدابیر امنیتی در کشتی‌ها و بنادر برای مقابله با تهدیدات تروریستی.
• ایجاد مکانیزم‌های نظارتی برای بهبود امنیت دریایی و پیشگیری از وقوع حملات تروریستی و جرایم سازمان‌یافته.

14. کنوانسیون مدیریت آب توازن (BWM)

کنوانسیون بین‌المللی کنترل و مدیریت آب توازن و رسوبات کشتی‌ها (BWM) که در سال 2004 تصویب شد، به هدف کنترل آلودگی ناشی از انتقال گونه‌های غیربومی دریایی از طریق آب توازن کشتی‌ها ایجاد شده است. آب توازن کشتی‌ها، که برای حفظ ثبات و تعادل کشتی‌ها در هنگام بارگیری و تخلیه استفاده می‌شود، می‌تواند حامل گونه‌های دریایی غیربومی باشد که به زیستگاه‌های جدید آسیب می‌زنند.

مقررات اصلی BWM:

• الزام کشتی‌ها به مدیریت صحیح آب توازن و کاهش انتقال گونه‌های غیربومی دریایی به مناطق جدید.
• تدوین استانداردهای تصفیه آب توازن که کشتی‌ها باید به منظور جلوگیری از آلودگی زیست‌محیطی رعایت کنند.
• بازرسی‌ها و صدور گواهینامه‌ها برای اطمینان از رعایت مقررات مدیریت آب توازن.
• تدوین دستورالعمل‌های مربوط به تصفیه و تخلیه امن آب توازن در بنادر و مناطق ساحلی.

15. کنوانسیون حقوق دریانوردان (ILO 185)

کنوانسیون حقوق دریانوردان (ILO 185) توسط سازمان بین‌المللی کار (ILO) در سال 2003 به تصویب رسید و به مسئله حفاظت از حقوق دریانوردان و تضمین دسترسی آنها به مدارک شناسایی معتبر و استاندارد می‌پردازد. این کنوانسیون به بهبود شرایط زندگی و کاری دریانوردان و حمایت از حقوق انسانی و حرفه‌ای آنها کمک می‌کند.

اهداف و مقررات اصلی ILO 185:

• الزام به صدور مدارک شناسایی استاندارد و معتبر برای دریانوردان، که به آنها اجازه می‌دهد به‌طور قانونی در بنادر کشورهای مختلف تردد کنند.
• حفاظت از حقوق شغلی دریانوردان، شامل حقوق مرتبط با ساعات کار، استراحت، بهداشت و ایمنی در محیط کار.
• بهبود شرایط زندگی دریانوردان در کشتی‌ها و تضمین دسترسی به خدمات بهداشتی و درمانی.
• ایجاد سازمان‌های نظارتی برای پیگیری مشکلات و حقوق دریانوردان در صورت بروز اختلافات کاری.

16. کنوانسیون مربوط به جلوگیری از آلودگی پلاستیکی در دریا (London Protocol)

پروتکل لندن که در سال 1996 تصویب شد، اصلاحیه‌ای برای کنوانسیون لندن (1972) است و به منظور جلوگیری از تخلیه زباله‌های خطرناک و آلاینده‌ها به آب‌های بین‌المللی ایجاد شد. این پروتکل به‌طور ویژه به مسئله آلودگی پلاستیکی و سایر آلاینده‌های جامد که تهدیدی برای محیط زیست دریایی هستند، می‌پردازد.

مقررات اصلی London Protocol:

• ممنوعیت تخلیه زباله‌ها و مواد خطرناک به دریاها، به‌ویژه زباله‌های پلاستیکی که می‌توانند به اکوسیستم‌های دریایی آسیب برسانند.
• الزام کشورها به مدیریت صحیح زباله‌های دریایی و جلوگیری از ورود زباله‌ها به آب‌های بین‌المللی.
• تقویت تدابیر نظارتی برای جلوگیری از تخلیه غیرقانونی مواد آلاینده و همکاری بین‌المللی برای اجرای قوانین.
• تدوین برنامه‌های آموزشی برای افزایش آگاهی عمومی و دریانوردان درباره اهمیت حفاظت از محیط زیست دریایی.

17. کنوانسیون مسئولیت برای خسارات ناشی از حمل مواد خطرناک و سمی (HNS Convention)

کنوانسیون مسئولیت برای خسارات ناشی از حمل مواد خطرناک و سمی (HNS Convention) در سال 1996 به تصویب رسید و مسئولیت‌های قانونی را برای حمل‌ونقل مواد شیمیایی خطرناک از طریق دریا مشخص می‌کند. این کنوانسیون به دنبال ایجاد چارچوبی است که خسارات ناشی از نشت یا حوادث مربوط به حمل این مواد را پوشش دهد.

مقررات اصلی HNS Convention:

• الزام مالکین کشتی‌ها به داشتن بیمه مسئولیت برای پوشش خسارات احتمالی ناشی از نشت مواد خطرناک و سمی.
• جبران خسارات مالی برای دولت‌ها و افراد آسیب‌دیده در صورت وقوع حوادث دریایی که منجر به نشت مواد خطرناک شود.
• تعیین قوانین ایمنی برای حمل و نقل مواد شیمیایی خطرناک به منظور جلوگیری از حوادث.
• تدوین برنامه‌های واکنش اضطراری برای مقابله با نشت مواد خطرناک در دریاها.

18. کنوانسیون بین‌المللی ایمنی کانتینرها (CSC)

کنوانسیون بین‌المللی ایمنی کانتینرها (CSC) در سال 1972 توسط سازمان بین‌المللی دریانوردی (IMO) به تصویب رسید و با هدف تضمین ایمنی کانتینرهای حمل‌ونقل دریایی و کاهش حوادث مرتبط با استفاده نادرست یا عدم رعایت استانداردهای ایمنی کانتینرها ایجاد شد.

مقررات اصلی CSC:

• تعیین استانداردهای طراحی و ساخت برای کانتینرها به منظور مقاومت آنها در برابر فشارهای ناشی از حمل‌ونقل دریایی و بارگیری‌های متعدد.
• الزام به بازرسی‌های دوره‌ای و صدور گواهینامه‌های ایمنی برای کانتینرها به‌منظور اطمینان از رعایت استانداردهای بین‌المللی.
• تدوین مقررات برای نشان‌گذاری و برچسب‌گذاری کانتینرها که شامل اطلاعات ضروری در مورد ظرفیت بارگیری و محدودیت‌های وزنی است.
• توسعه سیستم‌های مدیریت و تعمیرات برای اطمینان از ایمنی مستمر کانتینرها در طول عمر عملیاتی آنها.

19. کنوانسیون جبران خسارت آلودگی نفتی (CLC)

کنوانسیون بین‌المللی جبران خسارت ناشی از آلودگی نفتی (CLC) که در سال 1969 به تصویب رسید، به دنبال تنظیم مسئولیت‌های قانونی و مکانیزم‌های جبران خسارت در مواردی است که نشت نفت از کشتی‌ها به محیط زیست دریایی آسیب می‌زند. این کنوانسیون پس از فجایع بزرگ زیست‌محیطی مانند نشت نفت توری کنیون در سال 1967 تدوین شد.

مقررات اصلی CLC:

• تعیین مسئولیت مستقیم مالکین کشتی‌ها برای جبران خسارت ناشی از نشت نفت به محیط زیست دریایی.
• الزام به داشتن بیمه مسئولیت یا تضمین مالی مشابه برای پوشش خسارات احتمالی ناشی از نشت نفت.
• تعیین میزان خسارت جبران‌پذیر و محدودیت‌های مالی که بر اساس ظرفیت حمل نفت کشتی‌ها محاسبه می‌شود.
• بررسی و اصلاح دوره‌ای این مقررات به منظور پوشش بهتر خسارات زیست‌محیطی و ارتقای ایمنی حمل‌ونقل نفت.

20. کنوانسیون مسئولیت مدنی برای خسارات ناشی از آلودگی مواد رادیواکتیو (Nuclear Damage Convention)

کنوانسیون بین‌المللی مسئولیت مدنی برای خسارات ناشی از آلودگی مواد رادیواکتیو در سال 1960 به تصویب رسید و به‌طور ویژه به مسئله آلودگی رادیواکتیو ناشی از حمل‌ونقل مواد هسته‌ای و رادیواکتیو در دریا می‌پردازد. این کنوانسیون مسئولیت مالکین کشتی‌ها و شرکت‌های حمل‌ونقل را در صورت وقوع حوادث رادیواکتیو مشخص می‌کند.

مقررات اصلی Nuclear Damage Convention:

• الزام مالکین کشتی‌ها به جبران خسارات مالی و زیست‌محیطی ناشی از انتشار مواد رادیواکتیو در دریا.
• ایجاد مکانیزم‌های جبران خسارت برای دولت‌ها و افراد آسیب‌دیده در صورت وقوع حوادث هسته‌ای.
• الزام کشتی‌های حامل مواد رادیواکتیو به رعایت استانداردهای ایمنی بسیار بالا و استفاده از تجهیزات ویژه برای جلوگیری از نشت.
• تشویق به همکاری بین‌المللی برای مقابله با خطرات ناشی از حمل مواد رادیواکتیو و ارتقای امنیت در حمل‌ونقل این مواد.

21. کنوانسیون بین‌المللی جلوگیری از آلودگی ناشی از کشتی‌ها (MARPOL)

کنوانسیون بین‌المللی جلوگیری از آلودگی ناشی از کشتی‌ها (MARPOL) در سال 1973 به‌عنوان یکی از مهم‌ترین کنوانسیون‌های زیست‌محیطی دریایی به تصویب رسید. هدف این کنوانسیون پیشگیری از آلودگی آب‌های دریایی توسط کشتی‌ها، به ویژه آلودگی‌های نفتی، شیمیایی، و زباله‌های جامد است.

مقررات اصلی MARPOL:

• ممنوعیت یا محدودیت‌های شدید بر تخلیه مواد آلاینده، از جمله نفت، مواد شیمیایی خطرناک، فاضلاب، و زباله‌های جامد به دریا.
• الزام به استفاده از سیستم‌های تصفیه برای فاضلاب و زباله‌های خطرناک در کشتی‌ها.
• ایجاد منطقه‌های حفاظت‌شده دریایی (Special Areas) که در آنها مقررات سخت‌گیرانه‌تری در مورد تخلیه مواد آلاینده اعمال می‌شود.
• تدوین برنامه‌های آموزشی برای خدمه کشتی‌ها و پرسنل بنادر در مورد مدیریت صحیح آلودگی و اقدامات پیشگیرانه.

22. کنوانسیون نجات (Salvage Convention)

کنوانسیون نجات دریایی (Salvage Convention) که در سال 1989 به تصویب رسید، به دنبال تنظیم قوانین و مقررات نجات دریایی است. این کنوانسیون حقوق و مسئولیت‌های نجات‌دهندگان و مالکین کشتی‌ها و محموله‌های آسیب‌دیده را در طول عملیات نجات تنظیم می‌کند.

مقررات اصلی Salvage Convention:

• تشویق به انجام عملیات نجات از طریق تضمین پاداش‌های مالی مناسب برای نجات‌دهندگان که در عملیات نجات کشتی‌ها و محموله‌های دریایی شرکت می‌کنند.
• الزام به حفظ محیط زیست در طول عملیات نجات و پرداخت پاداش اضافی به نجات‌دهندگانی که به جلوگیری از آسیب‌های زیست‌محیطی کمک می‌کنند.
• تدوین رویه‌های حقوقی برای تعیین میزان پاداش نجات و حل اختلافات بین نجات‌دهندگان و مالکین کشتی‌ها.
• تشویق به همکاری بین‌المللی در انجام عملیات نجات و استفاده از تجهیزات و منابع مناسب برای نجات کشتی‌ها و محموله‌ها.

23. کنوانسیون بین‌المللی مسئولیت و غرامت خسارات ناشی از آلودگی نفتی در نتیجه استخراج در دریا (Offshore Oil Pollution Liability Convention)

کنوانسیون بین‌المللی مسئولیت و غرامت خسارات ناشی از آلودگی نفتی در نتیجه استخراج در دریا یکی از معاهدات مهمی است که با هدف پوشش مسئولیت‌های ناشی از حوادث در سکوهای نفتی دریایی تدوین شده است. با گسترش فعالیت‌های استخراج نفت و گاز در آب‌های بین‌المللی و ساحلی، نیاز به چارچوبی قانونی برای جبران خسارات محیط زیستی و اقتصادی ناشی از حوادث افزایش یافت.

مقررات اصلی این کنوانسیون:

• مسئولیت قانونی مستقیم شرکت‌های نفتی برای جبران خسارات ناشی از نشت نفت در صورت وقوع حادثه در سکوهای دریایی.
• الزام شرکت‌ها به داشتن بیمه یا تضمین مالی به منظور پوشش هزینه‌های جبران خسارات به محیط زیست دریایی و جمعیت‌های محلی.
• مکانیزم‌های بین‌المللی برای همکاری کشورها در مدیریت بحران‌های زیست‌محیطی ناشی از نشت نفت.
• تدوین مقررات برای پیشگیری از حوادث از طریق اعمال استانداردهای ایمنی دقیق و انجام بازرسی‌های منظم از سکوهای نفتی.

24. کنوانسیون بازدارنده اقدامات غیرقانونی در برابر سکوهای ثابت واقع در فلات قاره (SUA Protocol for Fixed Platforms)

پروتکل کنوانسیون بازدارنده اقدامات غیرقانونی در برابر سکوهای ثابت واقع در فلات قاره که به عنوان بخشی از کنوانسیون SUA به تصویب رسید، با هدف مقابله با اقدامات تروریستی و خرابکاری علیه سکوهای نفتی و گازی دریایی تدوین شد.

مقررات اصلی این پروتکل:

• تعریف اقدامات مجرمانه شامل حمله‌های تروریستی، هواپیماربایی، یا خرابکاری در سکوهای نفتی و گازی ثابت در دریا.
• تضمین امنیت بین‌المللی برای جلوگیری از آسیب به سکوهای دریایی که بخشی از زیرساخت‌های حیاتی کشورهای مختلف محسوب می‌شوند.
• مجازات‌های سنگین برای افرادی که در اقدامات تروریستی علیه سکوهای دریایی شرکت می‌کنند.
• توسعه همکاری بین‌المللی برای مقابله با تهدیدات علیه سکوهای دریایی و انجام عملیات‌های امنیتی مشترک.

25. کنوانسیون کار دریانوردان (MLC)

کنوانسیون کار دریانوردان (Maritime Labour Convention – MLC) که در سال 2006 به تصویب رسید، به عنوان “قانون حقوق بشر دریایی” شناخته می‌شود. این کنوانسیون به بهبود شرایط کاری و زندگی دریانوردان و تضمین حقوق شغلی و بهداشتی آنها در سطح بین‌المللی می‌پردازد.

مقررات اصلی MLC:

• تضمین شرایط کار عادلانه شامل دستمزد مناسب، ساعات کاری محدود و استراحت کافی برای دریانوردان.
• حفاظت از سلامت و بهداشت دریانوردان از طریق فراهم‌سازی خدمات درمانی و استانداردهای ایمنی در محل کار.
• بهبود شرایط زندگی در کشتی‌ها از جمله کیفیت غذا، محل اقامت و اوقات فراغت دریانوردان.
• ایجاد سازوکارهای حمایتی برای دریانوردان در صورت اختلافات کاری یا شرایط اضطراری مانند بازداشت ناعادلانه یا تخلیه از کشتی.

26. کنوانسیون حفاظت از تنوع زیستی دریایی در مناطق خارج از صلاحیت ملی (BBNJ)

کنوانسیون حفاظت از تنوع زیستی دریایی در مناطق خارج از صلاحیت ملی (BBNJ) به تازگی در دست تدوین است و به عنوان یکی از مهم‌ترین معاهدات بین‌المللی مرتبط با حفاظت از زیستگاه‌های دریایی در مناطق فراساحلی شناخته می‌شود. این کنوانسیون تلاش دارد تا محیط زیست دریایی خارج از آب‌های ساحلی کشورها را تحت قوانین حفاظتی درآورد.

اهداف و مقررات اصلی BBNJ:

• حفاظت از اکوسیستم‌های دریایی و گونه‌های در حال انقراض در مناطق فراساحلی که تحت هیچ کشور خاصی قرار ندارند.
• ایجاد مناطق حفاظت‌شده دریایی و تدوین قوانین برای محدود کردن فعالیت‌های استخراجی، ماهیگیری و تخلیه زباله در این مناطق.
• همکاری بین‌المللی برای مدیریت و حفاظت از مناطق خارج از صلاحیت ملی و جلوگیری از استثمار بیش از حد منابع طبیعی.
• پایش و ارزیابی مداوم وضعیت تنوع زیستی دریایی و اقدامات حفاظتی لازم برای حفظ پایداری اکوسیستم‌ها.

27. کنوانسیون نایروبی درباره انتقال لاشه کشتی‌ها (Nairobi WRC)

کنوانسیون نایروبی درباره انتقال لاشه کشتی‌ها (Nairobi International Convention on the Removal of Wrecks) که در سال 2007 به تصویب رسید، به مسئله انتقال و جابجایی لاشه‌های کشتی‌های غرق‌شده می‌پردازد. لاشه‌های غرق‌شده ممکن است باعث خطرات زیست‌محیطی و مخاطرات دریانوردی شوند.

مقررات اصلی Nairobi WRC:

• الزام به جابجایی سریع و ایمن لاشه‌های کشتی‌ها به‌ویژه در مواردی که لاشه‌ها خطرات زیست‌محیطی یا دریانوردی ایجاد می‌کنند.
• تعیین مسئولیت قانونی مالکین کشتی‌ها برای پوشش هزینه‌های مربوط به جابجایی لاشه‌ها.
• ایجاد سازوکارهای بیمه‌ای برای جبران هزینه‌های انتقال لاشه کشتی‌ها و رفع خطرات احتمالی.
• همکاری بین‌المللی برای جلوگیری از مخاطرات ناشی از لاشه‌های غرق‌شده و جلوگیری از آلودگی محیط زیست دریایی.

28. کنوانسیون منطقه حفاظت‌شده ویژه و گونه‌های در خطر انقراض (SPA/BD Protocol)

پروتکل منطقه‌های حفاظت‌شده ویژه و گونه‌های در خطر انقراض که در چارچوب کنوانسیون بارسلونا برای حفاظت از دریای مدیترانه به تصویب رسید، به حفاظت از گونه‌های دریایی در معرض خطر و ایجاد منطقه‌های حفاظت‌شده ویژه در این منطقه می‌پردازد.

اهداف و مقررات اصلی SPA/BD:

• شناسایی و حفاظت از گونه‌های دریایی در خطر انقراض در دریای مدیترانه و سایر مناطق دریایی مشابه.
• ایجاد منطقه‌های حفاظت‌شده در مناطق حساس زیست‌محیطی برای حفاظت از تنوع زیستی و جلوگیری از فعالیت‌های مخرب.
• تدوین برنامه‌های حفاظتی برای بازسازی اکوسیستم‌های آسیب‌دیده و جلوگیری از تخریب زیستگاه‌های دریایی.
• همکاری منطقه‌ای و بین‌المللی برای اجرای برنامه‌های حفاظتی و جلوگیری از تخریب محیط زیست دریایی.

 

کنوانسیون‌های دریایی، بخش مهمی از چارچوب‌های قانونی بین‌المللی برای حفاظت از محیط زیست دریایی، ایمنی حمل‌ونقل دریایی و حمایت از حقوق افراد مرتبط با این حوزه هستند. از مسائل مرتبط با آلودگی‌های زیست‌محیطی گرفته تا حقوق کار دریانوردان و ایمنی حمل‌ونقل مواد خطرناک، این کنوانسیون‌ها نقش مهمی در تنظیم روابط بین‌المللی و حفاظت از منابع دریایی دارند. با توجه به تغییرات اقلیمی و توسعه سریع صنعت دریایی، لازم است که این کنوانسیون‌ها به‌طور مداوم به‌روزرسانی شده و اجرای آنها به‌دقت دنبال شود تا از پایداری و امنیت محیط زیست دریایی اطمینان حاصل گردد.

کنوانسیون بین‌المللی ایمنی جان انسان‌ها در دریا (SOLAS) چیست؟

SOLAS (International Convention for the Safety of Life at Sea) مهم‌ترین کنوانسیون در زمینه ایمنی دریایی است که برای تضمین ایمنی کشتی‌ها و مسافران آن‌ها در دریا تنظیم شده و استانداردهای ایمنی کشتی‌ها را تعیین می‌کند.

کنوانسیون جلوگیری از آلودگی دریاها (MARPOL) چیست؟

کنوانسیون MARPOL (International Convention for the Prevention of Pollution from Ships) قوانینی را برای جلوگیری از آلودگی ناشی از کشتی‌ها به وسیله مواد نفتی، مواد شیمیایی، زباله و فاضلاب وضع می‌کند.

کنوانسیون حقوق دریاها (UNCLOS) چه اهمیتی دارد؟

UNCLOS (United Nations Convention on the Law of the Sea) حقوق و تعهدات کشورها در رابطه با استفاده از منابع دریایی و حفاظت از محیط‌زیست دریایی را تعیین کرده و قواعد حاکم بر مناطق دریایی را مشخص می‌کند.

کنوانسیون کار دریایی (MLC) چه هدفی دارد؟

MLC (Maritime Labour Convention) بهبود شرایط کاری دریانوردان از جمله حقوق، ساعات کار، سلامت و امنیت در کشتی‌ها را تضمین می‌کند و به آن‌ها حقوق انسانی و کاری برابر با دیگر کارگران می‌دهد.

کنوانسیون بین‌المللی مسئولیت مدنی برای خسارات آلودگی نفتی (CLC) چیست؟

CLC (International Convention on Civil Liability for Oil Pollution Damage) مسئولیت مالی و حقوقی صاحبان کشتی‌ها را در قبال خسارات ناشی از نشت نفت به محیط‌زیست دریایی تعیین می‌کند.

کنوانسیون جستجو و نجات دریایی (SAR) چه کاربردی دارد؟

SAR (International Convention on Maritime Search and Rescue) چارچوبی برای هماهنگی عملیات جستجو و نجات دریایی بین کشورها فراهم می‌کند تا در صورت وقوع حوادث، نجات افراد در دریا به سرعت و با کارآمدی انجام شود.