دموراژ (Demurrage) یکی از مهم‌ترین مفاهیمی هست که باید در واردات و صادرات بین‌المللی با اون آشنا باشید، چون ممکنه هزینههای زیادی به‌دنبال داشته باشه. در ادامه هم مفهوم رو کامل توضیح می‌دم، هم به حق توقف و نرخ سپرده کانتینر اشاره می‌کنم:
دموراژ چیست؟
دموراژ جریمه‌ای است که در صورت تأخیر در ترخیص کالا از بندر یا بازگرداندن کانتینر به خط کشتیرانی باید پرداخت شود. این هزینه معمولاً به‌صورت روزانه و ارزی (دلاری یا یورویی) محاسبه میشود و از طرف خط کشتیرانی یا اداره بندر مطالبه می‌گردد.
چرا دموراژ اعمال میشود؟
چون فضای بندر و تعداد کانتینرها محدود است، اگر شما کانتینر خود را بیش از زمان تعیینشده (Free Time) در بندر یا خارج از بندر نگه دارید، باید جریمه بپردازید.
Free Time یا زمان رایگان چقدر است؟
معمولاً بین ۷ تا ۱۴ روز کاری برای تخلیه، ترخیص و بازگرداندن کانتینر، زمان رایگان داده میشود. این مقدار بسته به خط کشتیرانی، نوع کانتینر و کشور مبدأ متفاوت است.
نرخ دموراژ و حق توقف چقدر است؟
| نوع هزینه | توضیح | نرخ تقریبی (بر اساس تجربه بازار ایران) |
|---|---|---|
| دموراژ کانتینر ۲۰ فوت | تأخیر در بازگرداندن کانتینر به خط | 20 تا 60 دلار برای هر روز تأخیر |
| دموراژ کانتینر ۴۰ فوت | تأخیر در بازگرداندن کانتینر بزرگ | 40 تا 100 دلار برای هر روز تأخیر |
| حق توقف کانتینر در بندر (Storage) | زمانی که کانتینر در محوطه گمرک باقی می‌ماند | بسته به بندر و تعرفه، روزانه از 200 هزار تا 2 میلیون تومان |
| سپرده یا ودیعه کانتینر | مبلغی که واردکننده برای تحویل کانتینر به شرکت حمل می‌پردازد و پس از برگشت آن دریافت می‌کند | حدود 10 تا 20 میلیون تومان برای هر کانتینر، قابل بازگشت پس از تخلیه و تحویل سالم |
نکات مهم:
-
اگر به‌موقع ترخیص نکنید، هم دموراژ می‌دید، هم هزینه توقف کانتینر در بندر!
-
سپرده کانتینر پس از تحویل سالم به شرکت حمل بازمی‌گردد، اما اگر آسیب دیده باشد یا تأخیر زیادی داشته باشید، ممکنه بخشی از سپرده کسر شود.
-
برای جلوگیری از دموراژ، حتماً ترخیص‌کار حرفه‌ای و هماهنگ داشته باشید.
حق توقف (Detention) چیست؟
حق توقف هزینهای است که بعد از خروج کانتینر از بندر و در صورت عدم بازگرداندن آن در موعد مقرر به شرکت کشتیرانی پرداخت میشود.
✅ تفاوت دموراژ و حق توقف:
- دموراژ: هزینه ناشی از تأخیر در تخلیه یا ترخیص کالا داخل بندر یا محوطه گمرک
- حق توقف: هزینهای که پس از خروج کانتینر از گمرک و بازگرداندن با تأخیر آن به خط کشتیرانی اعمال میشود
نرخ دموراژ و حق توقف چقدر است؟
نرخ دموراژ و حق توقف بسته به عوامل زیر متغیر است:
خط کشتیرانی (هر شرکت کشتیرانی تعرفه خاص خود را دارد)
اندازه و نوع کانتینر (۲۰ فوت، ۴۰ فوت، یخچالی و …)
مدت زمان تأخیر (هرچه تأخیر بیشتر باشد، هزینه بالاتر می‌رود)
کشور مقصد و قوانین گمرکی
✅ نرخ معمول دموراژ و حق توقف (مثال تخمینی):
- کانتینر ۲۰ فوت: روزانه ۳۰ تا ۱۰۰ دلار پس از اتمام مدت مجاز
- کانتینر ۴۰ فوت: روزانه ۵۰ تا ۱۵۰ دلار پس از اتمام مدت مجاز
- کانتینر یخچالی: هزینه بیشتر است، معمولاً ۱۰۰ تا ۳۰۰ دلار در روز
مدت زمان مجاز (Free Time):
- معمولاً بین ۷ تا ۱۴ روز (بسته به توافق با شرکت کشتیرانی)
نرخ سپرده کانتینر چیست؟
نرخ سپرده کانتینر یا همان ودیعه کانتینر، مبلغی است که واردکننده یا گیرنده کالا هنگام تحویل گرفتن کانتینر از شرکت حمل (خط کشتیرانی یا فورواردر) به‌صورت امانی پرداخت می‌کند. این مبلغ پس از بازگرداندن سالم کانتینر در موعد مقرر، به‌طور کامل یا بخشی از آن به صاحب کالا بازگردانده میشود.
چرا سپرده کانتینر گرفته میشود؟
کانتینرها دارایی گران‌قیمتی هستند و شرکتهای حمل‌ونقل دریایی نمی‌خواهند که:
-
کانتینر گم شود،
-
آسیب ببیند،
-
با تأخیر زیاد بازگردانده شود.
برای همین ودیعه‌ای دریافت می‌کنند تا گیرنده کالا، موظف به بازگرداندن آن در زمان مقرر و به‌صورت سالم باشد.
نرخ سپرده کانتینر چقدر است؟
| نوع کانتینر | نرخ تقریبی سپرده در ایران (تومان) | توضیحات |
|---|---|---|
| کانتینر ۲۰ فوت | حدود ۸ تا ۱۲ میلیون تومان | بسته به شرکت حمل و نوع بار |
| کانتینر ۴۰ فوت | حدود ۱۵ تا ۲۰ میلیون تومان | چون بزرگ‌تر و گران‌تر است، سپرده بیشتری دارد |
| کانتینر یخچالی یا خاص | ۲۰ تا ۳۰ میلیون تومان یا بیشتر | چون تجهیزات خاص دارد، ودیعه بالاتری دارد |
❗ گاهی شرکتهای حمل، سپرده را دلاری محاسبه می‌کنند (مثلاً 300 یا 500 دلار)، که با نرخ ارز روز محاسبه و دریافت میشود.
شرایط بازگشت سپرده
سپرده فقط در صورتی کامل بازگردانده میشود که:
-
کانتینر سالم و بدون آسیب باشد،
-
در مدت زمان مشخص (مثلاً ۷ یا ۱۴ روز) برگردانده شود،
-
مدارک تحویل به موقع تسلیم گردد.
اگر تأخیر یا خسارت باشد، شرکت بخشی از سپرده را بابت دموراژ یا تعمیرات کانتینر کسر می‌کند.
چگونه از پرداخت دموراژ و حق توقف جلوگیری کنیم؟
✅ برنامهریزی دقیق برای ترخیص کالا و ارسال سریع مدارک
✅ هماهنگی با گمرک و ترخیص‌کار برای جلوگیری از تأخیر
✅ انتخاب Free Time بیشتر در قرارداد با شرکت کشتیرانی
✅ استفاده از انبارهای جایگزین برای تخلیه سریع و بازگرداندن کانتینر
- دموراژ = تأخیر در تخلیه یا ترخیص داخل بندر → هزینه به شرکت کشتیرانی
- حق توقف = تأخیر در بازگرداندن کانتینر بعد از خروج از بندر → هزینه به شرکت کشتیرانی
- سپرده کانتینر = مبلغ ضمانت برای اطمینان از بازگشت سالم کانتینر
چه کسی مسئول پرداخت دموراژ می‌باشد؟
مسئولیت پرداخت دموراژ معمولاً بر عهده طرفی است که موظف به عودت کانتینر است. در بیشتر موارد، این طرف مسئولیت پرداخت دموراژ را بر عهده دارد. به عبارت دیگر، اگر کانتینر به موقع عودت نشود و تأخیری در عودت آن رخ دهد، طرف موظف به عودت کانتینر مسئول پرداخت هزینه تأخیر عودت یا دموراژ است.
به هر حال، مسئولیت پرداخت دموراژ ممکن است در قراردادها و توافقات بین طرفین (مانند قرارداد حمل و نقل) تعیین شده باشد.
آیا خرده بار شامل دموراژ میشود؟
خیر، زیرا که به محض ورود کانتینر محموله های خرده بار، بارها از کانتینر تخلیه شده و به انبار گمرک انتقال پیدا می کند و تنها هزینه های انبار داری به عهده صاحب کالا می باشد.
جداول تعرفه حق توقف انواع کانتینرهای دریایی مربوط به کشتیرانی جمهوری اسلامی
| وارداتی و صادراتی | کانتینر ۲۰ فوت (ریال) | کانتینر ۴۰ فوت (ریال) |
| تا ۱۰ روز | معاف | معاف |
| ۱۱ – ۲۰ روز | ۸۸۰,۰۰۰ | ۱,۷۶۰,۰۰۰ |
| ۲۱ – ۳۰ روز | ۱,۳۲۰,۰۰۰ | ۲,۶۴۰,۰۰۰ |
| ۳۱ روز به بالا | ۱,۹۸۰,۰۰۰ | ۳,۹۶۰,۰۰۰ |
| وارداتی و صادراتی | کانتینر ۲۰ فوت (ریال) | کانتینر ۴۰ فوت (ریال) |
| تا ۱۰ روز | معاف | معاف |
| ۱۱ – ۲۰ روز | ۱,۷۶۰,۰۰۰ | ۳,۵۲۰,۰۰۰ |
| ۲۱ – ۳۰ روز | ۲,۶۴۰,۰۰۰ | ۵,۲۸۰,۰۰۰ |
| ۳۱ روزبه بالا | ۳,۹۶۰,۰۰۰ | ۷,۹۲۰,۰۰۰ |
| وارداتی و صادراتی | کانتینر ۲۰ فوت (ریال) | کانتینر ۴۰ فوت (ریال) |
| تا ۴ روز | معاف | معاف |
| ۵ – ۱۴ روز | ۲,۶۴۰,۰۰۰ | ۵,۲۸۰,۰۰۰ |
| ۱۵ – ۲۴ روز | ۳,۹۶۰,۰۰۰ | ۷,۹۲۰,۰۰۰ |
| ۲۵ روز به بالا | ۵,۹۴۰,۰۰۰ | ۱۱,۸۸۰,۰۰۰ |
| کانتینر | سایز | مبلغ |
| کانتینر DC & HC | ۲۰ فوت | ۲۵۰ میلیون ریال |
| کانتینر DC & HC | ۴۰ فوت | ۵۰۰ میلیون ریال |
| کانتینر خاص OT & FR | ۲۰ فوت | ۵۰۰ میلیون ریال |
| کانتینر خاص OT & FR | ۴۰ فوت | ۱ میلیارد ریال |
| کانتینر یخچالی REF | ۲۰ فوت | ۷۵۰ میلیون ریال |
| کانتینر یخچالی REF | ۴۰ فوت | ۱.۵ میلیارد ریال |
| کانتینر | ۲۰ فوت | ۴۰ فوت |
| معمولی DC & HC | ۲۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال | ۴۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال |
| خاص OT & FR | ۴۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال | ۸۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال |
| یخچالی | ۶۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال | ۱۲۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال |
دیسپچ یعنی چه؟
کانتینر زمانی که زودتر از مدت تعیین شده در قرارداد، تخلیه بار را انجام داده و عودت داده شود دیسپچ اتفاق می افتد.
استریپ در دموراژ
استفاده از روش استریپ در تخلیه بار میتواند یک راهکار موثر برای کاهش هزینههای مازاد باشد. با استفاده از این روش، کالاها به صورت مستقیم از کانتینر خارج شده و درون کامیون قرار می‌گیرند و به سمت انبار مقصد ارسال می‌شوند. در این حالت، کانتینر تخلیه شده و همان موقع میتوان آن را عودت داد.
با استفاده از روش استریپ، زمان و هزینههای مربوط به تخلیه و بارگیری مجدد کانتینرها کاهش می‌یابد. همچنین، این روش میتواند بهبود کارایی و بهره‌وری در حمل و نقل کالاها را فراهم کند، زیرا تعداد بیشتری کالا در یک واحد زمانی قابل تخلیه و انتقال است.
با این حال، قبل از استفاده از روش استریپ، باید اطمینان حاصل شود که شرایط و ظرفیت لازم برای تخلیه و نگهداری کالاها در محوطه مقصد فراهم شده باشد. همچنین، قوانین و مقررات مربوط به گمرک و حمل و نقل باید رعایت شود تا همه فرآیندها به درستی انجام شود.
چرا هزینه دموراژ به وجود می آید؟
در اصل، دموراژ نوعی جریمه بابت اشغال بی‌مورد فضا و منابع بندر یا شرکت حمل‌ونقل است. دلیلش رو می‌شه در چند مورد اصلی خلاصه کرد:
| دلیل اصلی | توضیح |
|---|---|
| اشغال فضای محدود بندر | بنادر ظرفیت مشخصی برای نگهداری کانتینر دارند. اگر کانتینر شما در زمان مقرر ترخیص نشود، باعث اشغال غیرضروری فضا میشود. |
| اختلال در برنامه‌های خط کشتیرانی | کانتینرها باید به موقع خالی و به شرکت کشتیرانی بازگردانده شوند تا دوباره مورد استفاده قرار بگیرند. تأخیر شما یعنی تأخیر در برنامه آن‌ها. |
| افزایش هزینه عملیاتی بندر | نگهداری کانتینرها در محوطه گمرک یا بندر هزینه‌بر است (فضا، نیروی انسانی، امنیت)، و دموراژ بخشی از این هزینه را جبران می‌کند. |
| سوء مدیریت در ترخیص یا مدارک | اگر مدارک ناقص باشد یا ترخیص‌کار به‌موقع اقدام نکند، کالا در بندر می‌ماند و باعث دموراژ میشود. |
| ایجاد انگیزه برای تسریع در ترخیص | دموراژ مثل جریمه پارک دوبله است! برای اینکه صاحب کالا مجبور شود سریع‌تر کالا را ترخیص و کانتینر را تخلیه کند. |
مثال ساده:
فرض کن خط کشتیرانی به شما ۷ روز رایگان (Free Time) داده. اما شما بنا به دلایلی (مشکلات گمرکی، مدارک ناقص، تعطیلی، ترخیص‌کار نامناسب) در روز ۱۲ کالا را ترخیص می‌کنی. اون ۵ روز اضافی، دموراژ حساب میشود و باید به‌ازای هر روز مبلغی (مثلاً ۵۰ دلار برای کانتینر ۴۰ فوت) بپردازی.
نتیجه‌گیری:
دموراژ قابل اجتناب است اگر همه چیز به‌موقع برنامهریزی شود. باید:
-
مدارک کامل باشند،
-
ترخیص‌کار حرفه‌ای انتخاب کنید،
-
پیگیری مستمر انجام بدید.
چگونه می توان از به وجود آمدن دموراژ و خسارات جلوگیری کرد؟
- استفاده از شرکتهای ترخیص کار در صورت نداشتن تجربه برای سرعت بخشیدن به کار و دوری از هزینه های اضافی
- تخصیص زمان بیشتر به صورت رایگان برای تهیه مدارک ترخیص هنگام عقد قرارداد
- دریافت نمونه محصول قبل از سفارش اصلی خرید
- انتخاب مسیر و بندر مناسب با توجه به شرایط فروش محصول و محل تحویل بار
- استفاده از شرکت های باربری حرفه ای برای جلوگیری از آسیب دیدن کالا و رسیدن به موقع آن برای تخلیه بار
- استفاده از باربری هایی که برای حمل کانتینر در قرارداد خود مدت زمان فری تایم بالا تری دارند.
- خواندن با دقت بندهای موجود در بارنامه برای جلوگیری از اشتباه
- انجام مراحل ترخیص کالا قبل از رسیدن بار به مقصد برای اتلاف وقت کمتر
- تسریع امور و عودت کانتینر در اولین فرصت
- اطمینان از رسیدن کانتینر و ثبت شدن تاریخ دقیق تحویل آن به مبدا
✅ چگونه از ایجاد دموراژ و خسارت جلوگیری کنیم؟
| روش | توضیح | مزیت |
|---|---|---|
| آمادگی کامل مدارک قبل از رسیدن کالا | مطمئن شو تمام مدارک (پروفرما، پکینگ، فاکتور، بارنامه، مجوزها) قبل از ورود کشتی آماده باشن. | تسریع در ترخیص کالا و کاهش ریسک تأخیر |
| استعلام پیش از ورود کالا از گمرک | با کمک ترخیص‌کار حرفه‌ای، قوانین و الزامات خاص کالای مورد نظر رو قبل از رسیدن بررسی کن. | جلوگیری از توقیف کالا یا نیاز به مجوزهای ناگهانی |
| همکاری با فورواردر یا شرکت حمل حرفه‌ای | فورواردر با تجربه، برنامهریزی بهتری برای حمل و تحویل دارد و در صورت نیاز، پیگیر سریع‌تر ترخیص است. | کاهش احتمال خطا در حمل و مستندسازی |
| ترخیص‌کار مطمئن و آماده‌باش گمرکی | با ترخیص‌کاری هماهنگ کن که قبل از رسیدن کالا پیگیر باشد و از قوانین به‌روز گمرک اطلاع دارد. | انجام سریع تشریفات گمرکی |
| بیمه کردن محموله به‌صورت کامل | بیمه بار را از مبدأ تا مقصد انجام بده تا در صورت آسیب یا تأخیرهای فیزیکی، هزینه‌ات جبران شود. | کاهش ریسک خسارات مالی ناشی از آسیب یا گم‌شدن |
| هماهنگی دقیق با خطوط کشتیرانی | زمان رسیدن کشتی، تحویل بارنامه و اسناد اصلی را دقیق پیگیری کن. | جلوگیری از هزینههای نگهداری اضافی در بندر |
| انتخاب بندر ورود مناسب و خلوت | بعضی بنادر کشور شلوغ‌تر هستند و ترخیص کالا در آن‌ها زمان‌بر است. | کاهش زمان انتظار در بندر و جلوگیری از دموراژ |
تفاوت بین دموراژ و هزینههای انبارداری چیست؟
دموراژ هزینهای است که بابت تأخیر در بازگرداندن کانتینر به خط کشتیرانی پس از پایان مدت مجاز (Free Time) دریافت میشود. در حالی که هزینههای انبارداری مربوط به نگهداری کالا در انبارهای گمرک یا بنادر است.
آیا امکان مذاکره برای افزایش مدت زمان رایگان (Free Time) وجود دارد؟
بله، در برخی موارد میتوان با خطوط کشتیرانی مذاکره کرد تا مدت زمان رایگان افزایش یابد، به ویژه اگر حجم بار بالا باشد یا روابط تجاری مستحکمی وجود داشته باشد.
چگونه میتوان از پرداخت دموراژ جلوگیری کرد؟
با برنامهریزی دقیق برای ترخیص کالا، آماده‌سازی مدارک مورد نیاز، و هماهنگی با ترخیص‌کاران حرفه‌ای میتوان از تأخیر در بازگرداندن کانتینر و در نتیجه از پرداخت دموراژ جلوگیری کرد.
آیا دموراژ شامل مالیات یا عوارض اضافی میشود؟
بسته به قوانین هر کشور، ممکن است دموراژ مشمول مالیات بر ارزش افزوده یا سایر عوارض شود. در ایران، این موضوع بستگی به مقررات گمرکی و مالیاتی دارد.
تفاوت دموراژ در خطوط کشتیرانی مختلف چگونه است؟
نرخ و شرایط دموراژ میتواند در خطوط کشتیرانی مختلف متفاوت باشد. برخی خطوط ممکن است مدت زمان رایگان بیشتری ارائه دهند یا نرخهای پایین‌تری برای دموراژ داشته باشند.
آیا بیمه بار شامل هزینههای دموراژ میشود؟
معمولاً بیمه بار هزینههای دموراژ را پوشش نمی‌دهد، مگر اینکه به‌طور خاص در قرارداد بیمه ذکر شده باشد. بهتر است قبل از عقد قرارداد بیمه، این موضوع را بررسی کنید.
چه مدارکی برای بازپرداخت سپرده کانتینر لازم است؟
برای بازپرداخت سپرده کانتینر، معمولاً مدارکی مانند رسید تحویل کانتینر، تأییدیه سلامت کانتینر، و مدارک شناسایی معتبر مورد نیاز است.
آیا تأخیر در بازگرداندن کانتینر میتواند بر سابقه تجاری تأثیر بگذارد؟
بله، تأخیرهای مکرر در بازگرداندن کانتینر میتواند بر روابط تجاری با خطوط کشتیرانی تأثیر منفی بگذارد و در آینده منجر به شرایط سخت‌گیرانه‌تری شود.
دموراژ چیست؟
دموراژ به هزینهای اشاره دارد که بابت تاخیر در تخلیه یا بارگیری کانتینرها در بندر فراتر از زمان مقرر پرداخت میشود.
حق توقف چیست؟
حق توقف هزینهای است که بابت استفاده از کانتینر پس از اتمام دوره رایگان یا توافقشده برای تخلیه و بازگرداندن کانتینر پرداخت میشود.
نرخ دموراژ چگونه محاسبه میشود؟
نرخ دموراژ بر اساس تعداد روزهای تاخیر و نرخ روزانه تعیینشده توسط شرکت حمل و نقل یا بندر محاسبه میشود.
نرخ سپرده کانتینر چقدر است؟
نرخ سپرده کانتینر متغیر است و بسته به شرکت حمل و نقل، نوع کانتینر و مقصد، متفاوت است. این نرخ میتواند شامل هزینههای نگهداری، تعمیرات و بیمه باشد.
چگونه میتوان از پرداخت دموراژ جلوگیری کرد؟
برنامهریزی دقیق برای تخلیه و بارگیری کانتینرها، همکاری موثر با بندر و حمل و نقل و استفاده از سیستمهای مدیریت زنجیره تأمین میتواند به جلوگیری از پرداخت دموراژ کمک کند.
چه تفاوتی بین دموراژ و حق توقف وجود دارد؟
دموراژ هزینهای است که بابت تاخیر در تخلیه یا بارگیری کانتینرها در بندر پرداخت میشود، در حالی که حق توقف هزینهای است که بابت استفاده از کانتینر پس از دوره رایگان پرداخت میشود.
چگونه نرخ دموراژ و حق توقف بر هزینههای حمل و نقل تأثیر میگذارند؟
نرخهای دموراژ و حق توقف میتوانند به طور قابل توجهی هزینههای کل حمل و نقل را افزایش دهند، بنابراین مدیریت موثر زمان تخلیه و بازگرداندن کانتینرها بسیار مهم است.
