طبقهبندی کالاهای خطرناک به منظور حمل‌ونقل ایمن این مواد، به‌ویژه در صنایع شیمیایی، نظامی، پزشکی و حمل‌ونقل صورت میگیرد. این طبقهبندی به طور معمول بر اساس خطرات اصلی مواد انجام می‌شود. یکی از رایج‌ترین استانداردهای بین‌المللی برای طبقهبندی کالاهای خطرناک، سیستم ملل متحد (UN) است که مواد خطرناک را در 9 دسته تقسیم می‌کند:
- مواد منفجره (Class 1): شامل مواد و اشیایی که قابلیت انفجار دارند، مانند دینامیت، مواد آتش‌زا و مواد منفجره نظامی.
- گازها (Class 2): این دسته شامل گازهای فشرده، مایع شده یا تحت فشار است، مانند گاز مایع (LPG) و کپسول‌های اکسیژن.
- مایعات قابل اشتعال (Class 3): موادی که در دمای کم به راحتی مشتعل میشوند، مانند بنزین، الکل و رنگ‌های حاوی حلال‌های اشتعال‌پذیر.
- جامدات قابل اشتعال (Class 4): شامل مواد جامدی است که در شرایط مناسب به راحتی آتش می‌گیرند یا باعث اشتعال دیگر مواد میشوند، مانند گوگرد، فسفر و پودرهای فلزی.
- مواد اکسیدکننده و پراکسیدهای آلی (Class 5): موادی که به دلیل داشتن اکسیژن اضافی، در صورت ترکیب با مواد دیگر، می‌توانند باعث آتشسوزی یا انفجار شوند. این دسته شامل نیترات‌ها و پراکسیدهای آلی است.
- مواد سمی و عفونت‌زا (Class 6): شامل مواد شیمیایی یا بیولوژیکی که می‌توانند به انسان یا محیط زیست آسیب برسانند، مانند سموم کشاورزی و مواد بیولوژیکی عفونی.
- مواد رادیواکتیو (Class 7): موادی که تابش‌های رادیواکتیو از خود منتشر می‌کنند، مانند اورانیوم و رادیوم.
- مواد خورنده (Class 8): موادی که می‌توانند فلزات و بافت‌های زنده را تخریب کنند، مانند اسیدها و بازهای قوی.
- سایر کالاهای خطرناک (Class 9): موادی که خطرات مختلفی دارند و در دسته‌های دیگر قرار نمی‌گیرند، مانند باتری‌های لیتیومی و مواد خطرناک محیط زیستی.
این طبقهبندی به حفظ ایمنی در حمل‌ونقل و مدیریت این کالاها کمک می‌کند و برای هر دسته مقررات و پروتکل‌های خاصی جهت بستهبندی، برچسب‌گذاری و حمل تعیین شده است.
حمل دریایی کالای خطرناک
طبقه بندی کالاهای خطرناک یکی از مهمترین موضوعات در صنعت حمل و نقل دریایی با هدف تامین ایمنی حمل این کالاها می باشد. حمل کالاهای خطرناک از طریق هوایی، زمینی و حمل و نقل دریایی انجام می شود.
حمل دریایی کالای خطرناک یا همان حمل و نقل دریایی مواد و کالاهایی که به دلیل خطرات احتمالی که ممکن است به افراد، محیط زیست و دارایی‌ها وارد کنند، به عنوان خطرناک شناخته میشوند. این نوع کالاها ممکن است شامل مواد شیمیایی، مواد قابل اشتعال، مواد سمی، مواد رادیواکتیو و … باشند.
برای حمل کالای خطرناک دریایی، باید قوانین و مقررات مربوطه را رعایت کرد. برخی از مواردی که باید در نظر گرفته شوند عبارتند از:
۱. کلاس‌بندی: کالاهای خطرناک بر اساس خطرات و خصوصیات خاص خود به کلاس‌های مختلفی تقسیم میشوند. این کلاس‌بندی بر اساس سیستم IMDG (International Maritime Dangerous Goods) صورت میگیرد.
۲. بستهبندی: کالاهای خطرناک باید به طور صحیح بستهبندی شوند تا در طول حمل و نقل محافظت شوند. بستهبندی باید با استانداردهای مربوطه (مانند استانداردهای IMDG) سازگار باشد و بتواند خطرات احتمالی را کاهش دهد.
۳. اطلاعات و مستندات: حمل کننده باید اطلاعات و مستندات مربوط به کالای خطرناک را در اختیار داشته باشد و به درستی ارائه دهد. این شامل بارنامه‌های خطرناک، برچسب‌ها، کارت‌های اطلاعات ایمنی مواد و … است.
۴. محدودیت‌ها و مقررات: حمل کالای خطرناک ممکن است با محدودیت‌ها و مقررات خاصی همراه باشد. برخی از محدودیت‌ها ممکن است شامل محدودیتهای مربوط به نواحی جغرافیایی خاص، نوع کشتی‌ها و … باشد.
۵. آموزش و آگاهی: کارکنان حمل و نقل و سایر افراد مرتبط باید آموزش‌های لازم را درباره حمل کالای خطرناک دریایی دریافت کنند تا بتوانند به درستی با خطرات مربوطه برخورد کنند و اقدامات ایمنی لازم را انجام دهند.
مهم است برای حمل کالای خطرناک دریایی با مقررات و استانداردهای مربوطه آشنا شوید و با حمل کننده‌ها و مقامات مربوطه در ارتباط باشید تا از انجام صحیح و ایمن این فرآیند اطمینان حاصل کنید.
کالای خطرناک چیست؟
کالای خطرناک به کالاها و موادی اطلاق می‌شود که به دلیل خصوصیات خاص خود می‌توانند خطراتی برای افراد، محیط زیست و دارایی‌ها ایجاد کنند. این خطرات ممکن است به صورت مستقیم یا غیرمستقیم باعث آسیب‌رسانی به افراد، آتشسوزی، انفجار، آلودگی محیط زیست، آسیب به تجهیزات و سایر خسارات شود.
کالای خطرناک میتواند شامل مواد شیمیایی، مواد قابل اشتعال، مواد سمی، مواد رادیواکتیو، مواد انفجاری، مواد زیان‌آور برای محیط زیست و سایر موادی باشد که خطراتی برای امنیت و سلامتی افراد و محیط زیست ایجاد می‌کنند.
برخی از مثال‌های کالای خطرناک عبارتند از:
– مواد شیمیایی خطرناک مانند اسیدها، قلیاها، سموم، مواد اکسید کننده و مواد قابل اشتعال.
– مواد رادیواکتیو مانند مواد هسته‌ای و موادی که تابش رادیواکتیو دارند.
– مواد انفجاری مانند مواد منفجره و موادی که در شرایط خاص می‌توانند منفجر شوند.
– مواد زیان‌آور برای محیط زیست مانند مواد سمی برای حشرات و گیاهان، مواد آلوده کننده آب و هوا و موادی که می‌توانند به تعادل زیستی طبیعت آسیب برسانند.
حمل و نقل کالای خطرناک نیازمند رعایت قوانین و مقررات خاصی است تا بتوان از خطرات احتمالی جلوگیری کرد و ایمنی لازم را برای افراد و محیط زیست فراهم کرد.
کالاهای خطرناک دریایی
کالاهای خطرناک دریایی شامل مواد و محصولاتی هستند که به دلیل خطرات احتمالی که ممکن است به افراد، محیط زیست و دارایی‌ها وارد کنند، به عنوان خطرناک شناخته میشوند. این کالاها بر اساس خصوصیات و خطرات خود به کلاس‌های مختلفی تقسیم میشوند. برخی از کالاهای خطرناک دریایی عبارتند از:
۱. مواد شیمیایی خطرناک: شامل مواد سمی، مواد قابل اشتعال، مواد اکسید کننده، مواد انفجاری، مواد رادیواکتیو و مواد زیان‌آور برای محیط زیست می‌شود. مثال‌هایی از این کالاها شامل اسیدها، قلیاها، سموم، مواد شیمیایی آلی و غیره می‌باشند.
۲. مواد نفتی و گازی: شامل نفت خام، بنزین، گازوئیل، گاز طبیعی مساله و سایر محصولات نفتی است. این کالاها به دلیل خطر احتمالی انفجار و آتش سوزی به عنوان خطرناک شناخته میشوند.
۳. مواد شیمیایی خوراکی: شامل مواد شیمیایی است که در صنایع غذایی و آشامیدنی استفاده میشوند. این کالاها باید به طور صحیح بستهبندی شده و با مقررات بهداشتی مربوطه رعایت شوند.
۴. مواد شیمیایی پزشکی: شامل مواد شیمیایی است که در صنعت داروسازی و پزشکی استفاده میشوند. این کالاها باید به طور صحیح بستهبندی شده و با مقررات بهداشتی و ایمنی مربوطه رعایت شوند.
۵. مواد شیمیایی زیان‌آور برای محیط زیست: شامل موادی است که می‌توانند به تعادل زیستی طبیعت آسیب برسانند. این کالاها باید با مقررات محیط زیستی مربوطه رعایت شوند.
مهم است که حمل و نقل کالاهای خطرناک دریایی با رعایت قوانین و مقررات مربوطه صورت گیرد تا خطرات مربوطه کاهش یابد و ایمنی افراد و محیط زیست حفظ شود.
برای تهیه MSDS، فروشنده لازم است موارد زیر را به دقت در این سند ثبت کند:
۱. نام ماده: نام دقیق و شناخته شده ماده را ذکر کنید.
۲. شماره CAS: شماره شناسایی یکتای ماده را ذکر کنید.
۳. ترکیب شیمیایی: ترکیب شیمیایی دقیق ماده را ذکر کنید، از جمله عناصر و ترکیبات موجود در آن.
۴. خواص فیزیکی: خواص فیزیکی ماده را شامل وزن مخصوص، رنگ، بو، دمای ذوب و جوش و فشار بخار آن ذکر کنید.
۵. خطرات: خطرات مرتبط با استفاده از ماده را شامل خطرات سوءتاثیر بر صحت، آتشسوزی، انفجار، واکنش‌های شیمیایی و خطرات محیط زیستی ذکر کنید.
۶. اقدامات ایمنی: اقدامات ایمنی مورد نیاز برای استفاده از ماده را شامل استفاده از وسایل حفاظت فردی، تهویه مناسب، دستورالعمل‌های اضطراری و دستورالعمل‌های ایمنی ذکر کنید.
۷. اقلام اطلاعاتی دیگر: اطلاعات دیگری که ممکن است مورد نیاز باشد، مانند اطلاعات درباره نگهداری، دفع، حمل و نقل و همچنین اطلاعات درباره تأثیر ماده بر سایر مواد را ذکر کنید.
این موارد به عنوان راهنمایی اولیه برای تهیه MSDS می‌باشند. همچنین، ممکن است نیاز به اطلاعات دیگری نیز وجود داشته باشد که بسته به نوع ماده و مقررات مربوطه متفاوت باشد.
طبقه بندی کالاهای خطرناک از سوی سازمان ملل
سازمان ملل در قوانین و آیین نامه های مشخص و مدون، سیستم طبقه بندی کالاهای خطرناک را طبق مقرراتی خاص مشخص کرده است.
بر این اساس کلاس کالاهای خطرناک بر اساس سطح و نوع خطر هر کالا مشخص می شود. در این دسته‌بندی نه طبقه بین المللی یا کلاس کالاهای خطرناک عبارتند از:
دسته اول: مواد منفجره ( Explosives)
دسته دوم: گازهای قابل اشتعال، گاز های غیر قابل اشتعال و گازهای سمی (Gases)
دسته سوم: مایعات قابل اشتعال ( Flammable Liquids)
دسته چهارم: جامدات خودسوز، جامدات قابل اشتعال و جامداتی که در صورت مواجهه با رطوبت خطر زا هستند. (Flammable Solids)
دسته پنجم: مواد قابل اکسیداسیون ( Oxidizing Substances and Organic Peroxides)
دسته ششم: مواد سمی و مواد عفونی (Toxic & Infectious Substances)
دسته هفتم: مواد رادیو اکتیو ( Radioactive Material)
دسته هشتم: کالاهای خورنده (Corrosive)
دسته نهم: سایر کالاهای خطرناک و موادی که در گروه های هشتگانه قرار نمی گیرد.
سازمان بین الملل برای حمل هر کدام از موارد ذکر شده در طبقه بندی کالاهای خطرناک، مقررات بین المللی خاصی را وضع کرده است که لزوم رعایت کامل آن ضروری است.
The UN/IMDG classes for Hazardous cargoes
این کلاس‌های 9 گانه توسط سازمان ملل برای اطمینان از حمل و نقل مطمئن به روش واحد، تهیه و ابلاغ شده اند.
یکی از الزامات حمل کالای خطرناک توسط متصدیان حمل و نقل، چسباندن برچسب کالای خطرناک روی وسیله حمل و یا هر چهار طرف کانتینر می‌باشد. فروشندگان و شرکت‌های حمل و نقل بین‌المللی می‌بایست به صورت شفاف، خطرناک بودن کالا را در تمامی اسناد ارسالی به ترمینال کانتینری مشخص کنند.
چنانچه متصدیان حمل و نقل به هر دلیلی از ارائه اطلاعات صحیح به ترمینال‌های کانتینری کوتاهی نمایند و در زمان ورود کانتینر به بندر، عوامل ترمینال متوجه این موضوع شوند، جریمه‌های بسیار سنگینی شامل حال متصدی حمل و یا خط کانتینری خواهد شد.
محوطه نگهداری کالای خطرناک می‌بایست دارای ویژگی‌های زیر باشد:
- آرامش صوتی
- مجهز به سیستم اعلام و اطفای حریق
- دسترسی به سرعت و راحت به خارج از بندر
- قابیلت تفکیک کلاس‌های مختلف کالای خطرناک
- فاصله مناسب از سایر محوطه‌ها و تاسیسات بندری
طبقهبندی کالاهای خطرناک توسط متصدی حمل یا فرستنده کالا
تمامی کالاهای خطرناک دارای کارت ایمنی یا IMDG card می‌باشندکه توسط آزمایشگاه‌های مخصوص تهیه و تایید میگردند. هر کالای خطرناک دارای یک کد واحد یا UN Number است که در MSDS card با UN مشخص می‌گردد.
به محض مشاهده UN Number می‌توان از طریق کتاب IMDG card کلیه مشخصات کالا را به خصوص کلاس آن را مشخض نمود و متصدی حمل یا فرستنده کالا موظف به تهیه برچسب خاص همان کلاس و نصب آن روی بستهبندی کالا یا کانتینر است تا به افرادی که در زنجیره حمل و نقل کالا دخالت دارند، هشدار دهد که کالا متعلق به کدام کلاس می‌باشد.
اقدامات پیشگیرانه ایمنی در حمل کالاهای خطرناک دریایی
اقدامات پیشگیرانه ایمنی در حمل کالاهای خطرناک دریایی عبارتند از:
۱. تعیین و تمیز کردن بستهبندی: بستهبندی کالاهای خطرناک باید مطابق با استانداردهای بین‌المللی باشد. قبل از حمل، بستهبندی باید بررسی و تمیز شود تا از عدم صدمه و نشت مواد جلوگیری شود.
۲. استفاده از برچسب‌ها و علائم: بر روی بستهبندی کالاهای خطرناک باید برچسب‌ها و علائم مناسب قرار داده شود. این برچسب‌ها و علائم باید اطلاعاتی درباره خطرات مواد، اقدامات ایمنی و شماره تماس اضطراری را در بر داشته باشند.
۳. استفاده از وسایل حفاظت فردی: هنگام بررسی، بارگیری و تخلیه کالاهای خطرناک، افراد باید از وسایل حفاظت فردی مناسب مانند کلاه، عینک، دستکش و لباس‌های محافظ استفاده کنند.
۴. آموزش و آگاهی کارکنان: کارکنانی که در حمل کالاهای خطرناک دریایی مشغول هستند باید آموزش‌های لازم را دریافت کنند. آنها باید با خطرات مواد، روش‌های صحیح بررسی و بارگیری، استفاده از وسایل حفاظت فردی و رفتار در مواقع اضطراری آشنا باشند.
۵. نظارت و بازرسی: نظارت مستمر بر حمل کالاهای خطرناک دریایی و انجام بازرسی‌های منظم بر بستهبندی و شرایط حمل و نقل ضروری است. این اقدامات می‌توانند به شناسایی و رفع هر گونه خطر احتمالی کمک کنند.
۶. آمادگی برای مواقع اضطراری: برای حمل کالاهای خطرناک دریایی، باید طرح‌های اضطراری مناسب وجود داشته باشد. این طرح‌ها باید شامل راهنمایی‌هایی برای مقابله با حوادث مانند نشت مواد، آتشسوزی و انفجار باشند.
۷. ارتباط با مراجع ذی‌صلاح: در صورت بروز هر گونه حادثه یا نشت مواد، باید به مراجع ذی‌صلاح اطلاع داده شود و دستورالعمل‌های لازم را اجرا کرد.
توجه داشته باشید که این فقط چند مورد از اقدامات پیشگیرانه ایمنی در حمل کالاهای خطرناک دریایی هستند و بسته به نوع ماده و مقررات مربوطه، ممکن است نیاز به اقدامات دیگری نیز وجود داشته باشد.
مقررات حمل کالاهای خطرناک در شرکت سازمان بین المللی دریایی (IMO)
سازمان بین‌المللی دریایی (IMO) مسئول تنظیم و تعیین مقررات حمل و نقل کالاهای خطرناک دریایی است. این مقررات توسط کمیته ایمنی دریایی (Maritime Safety Committee) و کمیته محیط زیست دریایی (Marine Environment Protection Committee) ایجاد و تصویب می شوند. برخی از مقررات مهم حمل و نقل کالاهای خطرناک دریایی توسط IMO عبارتند از:
۱. کد IMDG: کد IMDG (International Maritime Dangerous Goods Code) یک سیستم جهانی برای حمل و نقل کالاهای خطرناک دریایی است. این کد شامل دستورالعمل‌ها و مقرراتی است که برای بستهبندی، برچسب‌گذاری، بارگیری و تخلیه کالاهای خطرناک دریایی لازم است.
۲. کنوانسیون SOLAS: کنوانسیون SOLAS (International Convention for the Safety of Life at Sea) مقرراتی را برای ایمنی کشتی‌ها و حمل و نقل دریایی تعیین می کند. این کنوانسیون شامل مقرراتی درباره حمل و نقل کالاهای خطرناک دریایی نیز است.
۳. کنوانسیون MARPOL: کنوانسیون MARPOL (International Convention for the Prevention of Pollution from Ships) مقرراتی را برای جلوگیری از آلودگی محیط زیست دریایی تعیین می کند. این کنوانسیون شامل مقرراتی درباره حمل و نقل کالاهای خطرناک دریایی و مدیریت زباله‌های دریایی است.
۴. کنوانسیون HNS: کنوانسیون HNS (International Convention on Liability and Compensation for Damage in Connection with the Carriage of Hazardous and Noxious Substances by Sea) مقرراتی را برای مسئولیت و تعویض خسارت در ارتباط با حمل و نقل کالاهای خطرناک و مواد مضر دریایی تعیین می کند.
این مقررات و کنوانسیون‌ها توسط کشورها به عنوان قوانین و مقررات ملی خود در نظر گرفته می شوند و شرکت‌های حمل و نقل دریایی باید با این مقررات و کنوانسیون‌ها هماهنگی لازم را داشته باشند.
چه معیارهایی برای طبقهبندی کالاهای خطرناک وجود دارد؟
معیارهای طبقهبندی کالاهای خطرناک شامل خواص فیزیکی و شیمیایی، پتانسیل آتشسوزی و انفجار، سمیت، اثرات زیستمحیطی و خطرات احتمالی از جمله معیارهایی است که در نظر گرفته میشوند.
کالاهای خطرناک به چه دلیلی طبقهبندی میشوند؟
کالاهای خطرناک به دلیل داشتن خواصی که میتواند به انسان، محیط زیست و مالکیت خسارت وارد کند، طبقهبندی میشوند. این خواص میتواند شامل سمیت، آتشسوزی، انفجار، ترکیبات شیمیایی خطرناک و غیره باشد.
چه نوع کالاهایی ممکن است به عنوان کالاهای خطرناک طبقهبندی شوند؟
کالاهای خطرناک ممکن است شامل مواد شیمیایی، مواد نفتی و قابل اشتعال، مواد رادیواکتیو، مواد سمی و زیست‌خطر، مواد انفجاری و مواد زیان‌بار دیگری باشند.
چه علائم و نشانههایی بر روی بستهبندی کالاهای خطرناک قرار میگیرد؟
بر روی بستهبندی کالاهای خطرناک، علائم و نشانههایی مانند نمادها و عبارتهای خاص، شمارههای شناسایی، نمادهای خطر و اطلاعات ایمنی ممکن است قرار داده شود.
چه مسائلی برای حمل و نقل کالاهای خطرناک باید مدنظر قرار گیرد؟
در حمل و نقل کالاهای خطرناک، مسائلی مانند بستهبندی مناسب، استفاده از وسایل نقلیه و ظروف حمل و نقل ایمن، رعایت قوانین و مقررات مربوطه، آموزش کارکنان و مدیریت ریسکهای احتمالی باید مدنظر قرار گیرد.
چه تأثیری بر دسترسی و حمل و نقل کالاهای خطرناک دارند؟
بسته به نوع کالا و محدودیتهای قانونی و مقرراتی، حمل ونقل کالاهای خطرناک ممکن است تحت تأثیر قرار بگیرد. این تأثیرات ممکن است شامل محدودیتهای حقوقی، نیاز به مجوزهای خاص، نیاز به شرایط ویژه بستهبندی و حمل و نقل، هزینههای بیشتر و نیاز به تجهیزات و محدودیتهای ایمنی خاص باشد.
