طبقه‌بندی کالاهای خطرناک

طبقه‌بندی کالاهای خطرناک به منظور حمل‌ونقل ایمن این مواد، به‌ویژه در صنایع شیمیایی، نظامی، پزشکی و حمل‌ونقل صورت می‌گیرد. این طبقه‌بندی به طور معمول بر اساس خطرات اصلی مواد انجام می‌شود. یکی از رایج‌ترین استانداردهای بین‌المللی برای طبقه‌بندی کالاهای خطرناک، سیستم ملل متحد (UN) است که مواد خطرناک را در 9 دسته تقسیم می‌کند:

1. مواد منفجره (Class 1): شامل مواد و اشیایی که قابلیت انفجار دارند، مانند دینامیت، مواد آتش‌زا و مواد منفجره نظامی.
2. گازها (Class 2): این دسته شامل گازهای فشرده، مایع شده یا تحت فشار است، مانند گاز مایع (LPG) و کپسول‌های اکسیژن.
3. مایعات قابل اشتعال (Class 3): موادی که در دمای کم به راحتی مشتعل می‌شوند، مانند بنزین، الکل و رنگ‌های حاوی حلال‌های اشتعال‌پذیر.
4. جامدات قابل اشتعال (Class 4): شامل مواد جامدی است که در شرایط مناسب به راحتی آتش می‌گیرند یا باعث اشتعال دیگر مواد می‌شوند، مانند گوگرد، فسفر و پودرهای فلزی.
5. مواد اکسیدکننده و پراکسیدهای آلی (Class 5): موادی که به دلیل داشتن اکسیژن اضافی، در صورت ترکیب با مواد دیگر، می‌توانند باعث آتش‌سوزی یا انفجار شوند. این دسته شامل نیترات‌ها و پراکسیدهای آلی است.
6. مواد سمی و عفونت‌زا (Class 6): شامل مواد شیمیایی یا بیولوژیکی که می‌توانند به انسان یا محیط زیست آسیب برسانند، مانند سموم کشاورزی و مواد بیولوژیکی عفونی.
7. مواد رادیواکتیو (Class 7): موادی که تابش‌های رادیواکتیو از خود منتشر می‌کنند، مانند اورانیوم و رادیوم.
8. مواد خورنده (Class 8): موادی که می‌توانند فلزات و بافت‌های زنده را تخریب کنند، مانند اسیدها و بازهای قوی.
9. سایر کالاهای خطرناک (Class 9): موادی که خطرات مختلفی دارند و در دسته‌های دیگر قرار نمی‌گیرند، مانند باتری‌های لیتیومی و مواد خطرناک محیط زیستی.

این طبقه‌بندی به حفظ ایمنی در حمل‌ونقل و مدیریت این کالاها کمک می‌کند و برای هر دسته مقررات و پروتکل‌های خاصی جهت بسته‌بندی، برچسب‌گذاری و حمل تعیین شده است.

 

حمل دریایی کالای خطرناک

حمل دریایی کالای خطرناک (Dangerous Goods by Sea) به حمل کالاهایی اطلاق می‌شود که به دلیل ویژگی‌های شیمیایی، فیزیکی یا بیولوژیکی خود، می‌توانند خطراتی برای سلامت انسان، محیط زیست یا ایمنی کشتی ایجاد کنند. این فرآیند مستلزم رعایت مقررات و استانداردهای بین‌المللی است. مهم‌ترین استانداردها و دستورالعمل‌ها در این زمینه عبارتند از:

1. کنوانسیون‌ها و مقررات بین‌المللی

• کد IMDG (International Maritime Dangerous Goods Code):این کد توسط سازمان بین‌المللی دریانوردی (IMO) تهیه شده و شامل دستورالعمل‌های مربوط به بسته‌بندی، برچسب‌گذاری، حمل و ذخیره‌سازی کالاهای خطرناک در دریا است.
• SOLAS (Safety of Life at Sea):این کنوانسیون نیز بر ایمنی حمل‌ونقل دریایی تمرکز دارد و مکمل کد IMDG است.

2. دسته‌بندی کالاهای خطرناک

کالاهای خطرناک در 9 کلاس اصلی تقسیم‌بندی می‌شوند:

1. مواد منفجره (Explosives): مانند مواد آتش‌بازی.
2. گازها (Gases): گازهای فشرده، مایع یا حل‌شده.
3. مایعات قابل اشتعال (Flammable Liquids): مانند بنزین.
4. جامدات قابل اشتعال (Flammable Solids): مانند گوگرد.
5. مواد اکسیدکننده و پراکسیدهای آلی (Oxidizing Substances & Organic Peroxides): مانند پراکسید هیدروژن.
6. مواد سمی و عفونی (Toxic & Infectious Substances): مانند مواد شیمیایی سمی.
7. مواد رادیواکتیو (Radioactive Materials): مانند ایزوتوپ‌های رادیواکتیو.
8. مواد خورنده (Corrosives): مانند اسیدها.
9. مواد متفرقه خطرناک (Miscellaneous Dangerous Goods): موادی که در دسته‌های دیگر قرار نمی‌گیرند.

3. الزامات حمل‌ونقل

• بسته‌بندی: کالاهای خطرناک باید با استفاده از بسته‌بندی‌های مقاوم و استاندارد (UN Packaging) حمل شوند.
• برچسب‌گذاری و علامت‌گذاری: هر بسته باید دارای برچسب‌های مشخصی باشد که نوع و کلاس خطر را نشان دهد.
• اسناد حمل: شامل لیست کالاهای خطرناک (Dangerous Goods Manifest)، گواهی تأیید کالاها و MSDS (Material Safety Data Sheet) می‌شود.

4. اقدامات ایمنی

• آموزش مناسب کارکنان در مورد شناسایی و مدیریت کالاهای خطرناک.
• کنترل دقیق بارگیری و تخلیه.
• استفاده از کشتی‌های مجهز و مناسب برای حمل کالاهای خطرناک.
• اطلاع‌رسانی به بنادر و مقامات محلی در مورد نوع و مقدار کالا.

5. جریمه‌ها و عواقب عدم رعایت مقررات

عدم رعایت استانداردها می‌تواند منجر به جریمه‌های سنگین، خسارات زیست‌محیطی، آسیب‌های جانی و حتی توقیف کشتی شود.

 

کالای خطرناک چیست؟

کالای خطرناک به کالاها و موادی اطلاق می‌شود که به دلیل خصوصیات خاص خود می‌توانند خطراتی برای افراد، محیط زیست و دارایی‌ها ایجاد کنند. این خطرات ممکن است به صورت مستقیم یا غیرمستقیم باعث آسیب‌رسانی به افراد، آتش‌سوزی، انفجار، آلودگی محیط زیست، آسیب به تجهیزات و سایر خسارات شود.

کالای خطرناک می‌تواند شامل مواد شیمیایی، مواد قابل اشتعال، مواد سمی، مواد رادیواکتیو، مواد انفجاری، مواد زیان‌آور برای محیط زیست و سایر موادی باشد که خطراتی برای امنیت و سلامتی افراد و محیط زیست ایجاد می‌کنند.

برخی از مثال‌های کالای خطرناک عبارتند از:

– مواد شیمیایی خطرناک مانند اسیدها، قلیاها، سموم، مواد اکسید کننده و مواد قابل اشتعال.
– مواد رادیواکتیو مانند مواد هسته‌ای و موادی که تابش رادیواکتیو دارند.
– مواد انفجاری مانند مواد منفجره و موادی که در شرایط خاص می‌توانند منفجر شوند.
– مواد زیان‌آور برای محیط زیست مانند مواد سمی برای حشرات و گیاهان، مواد آلوده کننده آب و هوا و موادی که می‌توانند به تعادل زیستی طبیعت آسیب برسانند.

حمل و نقل کالای خطرناک نیازمند رعایت قوانین و مقررات خاصی است تا بتوان از خطرات احتمالی جلوگیری کرد و ایمنی لازم را برای افراد و محیط زیست فراهم کرد.

کالاهای خطرناک دریایی

کالاهای خطرناک دریایی شامل مواد و محصولاتی هستند که به دلیل خطرات احتمالی که ممکن است به افراد، محیط زیست و دارایی‌ها وارد کنند، به عنوان خطرناک شناخته می‌شوند. این کالاها بر اساس خصوصیات و خطرات خود به کلاس‌های مختلفی تقسیم می‌شوند. برخی از کالاهای خطرناک دریایی عبارتند از:

۱. مواد شیمیایی خطرناک: شامل مواد سمی، مواد قابل اشتعال، مواد اکسید کننده، مواد انفجاری، مواد رادیواکتیو و مواد زیان‌آور برای محیط زیست می‌شود. مثال‌هایی از این کالاها شامل اسیدها، قلیاها، سموم، مواد شیمیایی آلی و غیره می‌باشند.

۲. مواد نفتی و گازی: شامل نفت خام، بنزین، گازوئیل، گاز طبیعی مساله و سایر محصولات نفتی است. این کالاها به دلیل خطر احتمالی انفجار و آتش سوزی به عنوان خطرناک شناخته می‌شوند.

۳. مواد شیمیایی خوراکی: شامل مواد شیمیایی است که در صنایع غذایی و آشامیدنی استفاده می‌شوند. این کالاها باید به طور صحیح بسته‌بندی شده و با مقررات بهداشتی مربوطه رعایت شوند.

۴. مواد شیمیایی پزشکی: شامل مواد شیمیایی است که در صنعت داروسازی و پزشکی استفاده می‌شوند. این کالاها باید به طور صحیح بسته‌بندی شده و با مقررات بهداشتی و ایمنی مربوطه رعایت شوند.

۵. مواد شیمیایی زیان‌آور برای محیط زیست: شامل موادی است که می‌توانند به تعادل زیستی طبیعت آسیب برسانند. این کالاها باید با مقررات محیط زیستی مربوطه رعایت شوند.

مهم است که حمل و نقل کالاهای خطرناک دریایی با رعایت قوانین و مقررات مربوطه صورت گیرد تا خطرات مربوطه کاهش یابد و ایمنی افراد و محیط زیست حفظ شود.

برای تهیه MSDS، فروشنده لازم است موارد زیر را به ‌دقت در این سند ثبت کند:

۱. نام ماده: نام دقیق و شناخته شده ماده را ذکر کنید.
۲. شماره CAS: شماره شناسایی یکتای ماده را ذکر کنید.
۳. ترکیب شیمیایی: ترکیب شیمیایی دقیق ماده را ذکر کنید، از جمله عناصر و ترکیبات موجود در آن.
۴. خواص فیزیکی: خواص فیزیکی ماده را شامل وزن مخصوص، رنگ، بو، دمای ذوب و جوش و فشار بخار آن ذکر کنید.
۵. خطرات: خطرات مرتبط با استفاده از ماده را شامل خطرات سوءتاثیر بر صحت، آتش‌سوزی، انفجار، واکنش‌های شیمیایی و خطرات محیط زیستی ذکر کنید.
۶. اقدامات ایمنی: اقدامات ایمنی مورد نیاز برای استفاده از ماده را شامل استفاده از وسایل حفاظت فردی، تهویه مناسب، دستورالعمل‌های اضطراری و دستورالعمل‌های ایمنی ذکر کنید.
۷. اقلام اطلاعاتی دیگر: اطلاعات دیگری که ممکن است مورد نیاز باشد، مانند اطلاعات درباره نگهداری، دفع، حمل و نقل و همچنین اطلاعات درباره تأثیر ماده بر سایر مواد را ذکر کنید.

این موارد به عنوان راهنمایی اولیه برای تهیه MSDS می‌باشند. همچنین، ممکن است نیاز به اطلاعات دیگری نیز وجود داشته باشد که بسته به نوع ماده و مقررات مربوطه متفاوت باشد.

 

طبقه بندی کالاهای خطرناک از سوی سازمان ملل

سازمان ملل متحد (UN) طبقه‌بندی کالاهای خطرناک را به‌صورت بین‌المللی استاندارد کرده است تا ایمنی در حمل‌ونقل این کالاها تضمین شود. این طبقه‌بندی به نام UN Dangerous Goods Classification شناخته می‌شود و کالاهای خطرناک را در 9 کلاس اصلی تقسیم‌بندی کرده است. این دسته‌بندی در چارچوب کد IMDG و سایر مقررات حمل‌ونقل استفاده می‌شود.

طبقه‌بندی 9 گانه کالاهای خطرناک:

1. کلاس 1: مواد منفجره (Explosives)
   این کلاس شامل موادی است که قابلیت انفجار یا تولید گازهای سریع و خطرناک دارند.
   • تقسیم‌بندی فرعی:
     • 1.1: مواد با خطر انفجار انبوه (Mass Explosion).
     • 1.2: مواد با خطر پرتاب قطعات (Projection).
     • 1.3: مواد با خطر آتش‌سوزی و انفجار جزئی.
     • 1.4: مواد با خطر انفجار کم.
     • 1.5: مواد منفجره حساس‌نشده.
     • 1.6: مواد با خطر بسیار کم (موادی با انفجار غیرقابل‌پیش‌بینی).
2. کلاس 2: گازها (Gases)
   شامل گازهای فشرده، مایع یا حل‌شده تحت فشار.
   • تقسیم‌بندی فرعی:
     • 2.1: گازهای قابل اشتعال (Flammable Gases).
     • 2.2: گازهای غیرقابل اشتعال و غیرسمی (Non-flammable, Non-toxic Gases).
     • 2.3: گازهای سمی (Toxic Gases).
3. کلاس 3: مایعات قابل اشتعال (Flammable Liquids)
   شامل مایعاتی که به‌راحتی آتش می‌گیرند (مانند بنزین، اتانول).
   • نقطه اشتعال این مواد معمولاً کمتر از 60 درجه سانتی‌گراد است.
4. کلاس 4: جامدات قابل اشتعال (Flammable Solids)
   موادی که در شرایط عادی حمل‌ونقل به‌راحتی آتش می‌گیرند.
   • تقسیم‌بندی فرعی:
     • 4.1: جامدات قابل اشتعال (Flammable Solids).
     • 4.2: موادی که خودبه‌خود آتش می‌گیرند (Substances Liable to Spontaneous Combustion).
     • 4.3: موادی که در تماس با آب گازهای قابل اشتعال تولید می‌کنند.
5. کلاس 5: مواد اکسیدکننده و پراکسیدهای آلی (Oxidizing Substances & Organic Peroxides)
   • تقسیم‌بندی فرعی:
     • 5.1: مواد اکسیدکننده (Oxidizing Substances).
     • 5.2: پراکسیدهای آلی (Organic Peroxides).
6. کلاس 6: مواد سمی و عفونی (Toxic & Infectious Substances)
   • تقسیم‌بندی فرعی:
     • 6.1: مواد سمی (Toxic Substances).
     • 6.2: مواد عفونی (Infectious Substances) که ممکن است حاوی عوامل بیماری‌زا باشند.
7. کلاس 7: مواد رادیواکتیو (Radioactive Materials)
   شامل موادی که حاوی ایزوتوپ‌های رادیواکتیو هستند و می‌توانند تشعشعات خطرناک ایجاد کنند.
8. کلاس 8: مواد خورنده (Corrosive Substances)
   موادی که می‌توانند باعث آسیب‌های جدی به پوست، فلزات یا دیگر مواد شوند (مانند اسید سولفوریک).
9. کلاس 9: مواد متفرقه خطرناک (Miscellaneous Dangerous Goods)
   موادی که در دسته‌های دیگر قرار نمی‌گیرند اما همچنان خطرناک هستند (مانند باتری‌های لیتیومی یا مواد زیست‌محیطی خطرناک).

ویژگی‌ها و اهمیت این طبقه‌بندی:

• شناسه UN Number:
  هر ماده خطرناک یک شماره شناسایی منحصر به فرد (UN Number) دارد که به شناسایی سریع آن کمک می‌کند.
• برچسب‌گذاری و علامت‌گذاری:
  هر کلاس دارای نمادها و علائم مخصوصی است که نوع خطر را مشخص می‌کند.
• استاندارد جهانی:
  این طبقه‌بندی در تمامی شیوه‌های حمل‌ونقل (دریایی، هوایی، زمینی) قابل استفاده است.

کاربردها در حمل‌ونقل:

این طبقه‌بندی به اپراتورها، شرکت‌های حمل‌ونقل و مقامات نظارتی کمک می‌کند تا با رعایت ایمنی و قوانین، از وقوع حوادث و خسارات جلوگیری کنند.

 

The UN/IMDG classes for Hazardous cargoes

این کلاس‌های 9 گانه توسط سازمان ملل برای اطمینان از حمل و نقل مطمئن به روش واحد، تهیه و ابلاغ شده اند.

یکی از الزامات حمل کالای خطرناک توسط متصدیان حمل و نقل، چسباندن برچسب کالای خطرناک روی وسیله حمل و یا هر چهار طرف کانتینر می‌باشد. فروشندگان و شرکت‌های حمل و نقل بین‌المللی می‌بایست به صورت شفاف، خطرناک بودن کالا را در تمامی اسناد ارسالی به ترمینال کانتینری مشخص کنند.

چنانچه متصدیان حمل و نقل به هر دلیلی از ارائه اطلاعات صحیح به ترمینال‌های کانتینری کوتاهی نمایند و در زمان ورود کانتینر به بندر، عوامل ترمینال متوجه این موضوع شوند، جریمه‌های بسیار سنگینی شامل حال متصدی حمل و یا خط کانتینری خواهد شد.

 

محوطه نگهداری کالای خطرناک می‌بایست دارای ویژگی‌های زیر باشد:

• آرامش صوتی
• مجهز به سیستم اعلام و اطفای حریق
• دسترسی به سرعت و راحت به خارج از بندر
• قابیلت تفکیک کلاس‌های مختلف کالای خطرناک
• فاصله مناسب از سایر محوطه‌ها و تاسیسات بندری

 

طبقه‌بندی کالاهای خطرناک توسط متصدی حمل یا فرستنده کالا

طبقه‌بندی کالاهای خطرناک توسط متصدی حمل یا فرستنده کالا یکی از مراحل حیاتی در فرآیند حمل‌ونقل این نوع کالاها است. فرستنده یا متصدی حمل مسئول اطمینان از شناسایی صحیح کالای خطرناک، تعیین کلاس خطر، و ارائه اطلاعات دقیق طبق مقررات بین‌المللی (مانند کد IMDG) است. این فرآیند شامل مراحل زیر است:

1. شناسایی کالا و تعیین طبقه‌بندی

فرستنده باید ابتدا مشخص کند که آیا کالا خطرناک است یا خیر. این امر معمولاً با بررسی برگه اطلاعات ایمنی مواد (MSDS – Material Safety Data Sheet) انجام می‌شود.

• موارد بررسی در MSDS:
  • خواص فیزیکی و شیمیایی ماده (مانند قابلیت اشتعال، سمیت، خورندگی).
  • شماره UN (شماره شناسایی سازمان ملل).
  • کلاس خطر ماده.

2. تعیین کلاس خطر

پس از شناسایی، کالا باید در یکی از 9 کلاس اصلی خطر (طبق مقررات سازمان ملل) قرار گیرد.
فرستنده باید مطمئن شود که ماده مطابق قوانین زیر طبقه‌بندی شده است:

• کلاس‌های خطر شامل:
  • مواد منفجره (کلاس 1)
  • گازها (کلاس 2)
  • مایعات و جامدات قابل اشتعال (کلاس 3 و 4)
  • مواد اکسیدکننده و پراکسیدهای آلی (کلاس 5)
  • و غیره (مطابق توضیحات قبلی طبقه‌بندی کالاهای خطرناک).

3. استفاده از شماره UN و Proper Shipping Name

• UN Number:
  شماره شناسایی بین‌المللی کالاهای خطرناک است که برای هر ماده خطرناک تعریف شده (مانند UN1203 برای بنزین).
• Proper Shipping Name (PSN):
  نام استانداردی که برای کالای خطرناک تعریف شده و در تمامی اسناد حمل استفاده می‌شود.

4. بسته‌بندی مطابق مقررات

فرستنده باید اطمینان حاصل کند که کالای خطرناک مطابق الزامات بسته‌بندی استاندارد (UN Packaging) ارسال می‌شود.

• الزامات بسته‌بندی:
  • مقاوم در برابر ضربه، نشت و شرایط حمل‌ونقل.
  • دارای علائم و برچسب‌های مشخص.

5. برچسب‌گذاری و علامت‌گذاری

تمامی بسته‌ها باید دارای موارد زیر باشند:

• علامت‌های خطر: نمادها و اعداد مربوط به کلاس خطر.
• اطلاعات حمل: شماره UN، Proper Shipping Name، وزن خالص و ناخالص.
• اطلاعات ویژه: در صورت نیاز، مانند دمای نگهداری یا احتیاط‌های خاص.

6. تهیه مدارک لازم

فرستنده موظف است اسناد حمل‌ونقل را تکمیل کرده و به متصدی حمل ارائه کند. این اسناد شامل:

• لیست کالاهای خطرناک (Dangerous Goods Declaration):شامل جزئیات کلاس خطر، شماره UN، Proper Shipping Name و مقادیر.
• MSDS:به‌منظور ارائه اطلاعات ایمنی ماده.
• گواهی حمل کالا:تأیید می‌کند که کالا مطابق با مقررات بسته‌بندی، برچسب‌گذاری و علامت‌گذاری شده است.

7. اطلاع‌رسانی به متصدی حمل‌ونقل

فرستنده باید اطلاعات کامل درباره مشخصات کالا و خطرات آن را به متصدی حمل‌ونقل ارائه دهد. این امر به متصدی کمک می‌کند تا:

• برنامه‌ریزی مناسب برای حمل کالا انجام دهد.
• اقدامات ایمنی لازم را اتخاذ کند.

8. مسئولیت‌های قانونی فرستنده

• فرستنده مسئول است صحت اطلاعات ارائه‌شده را تضمین کند.
• ارائه اطلاعات نادرست یا ناقص می‌تواند منجر به جریمه‌های سنگین و آسیب‌های جدی شود.

چالش‌ها و نکات کلیدی

• دقت در طبقه‌بندی:اگر کالا به‌اشتباه طبقه‌بندی شود، می‌تواند منجر به حوادث خطرناک شود.
• رعایت مقررات محلی و بین‌المللی:
  علاوه بر کد IMDG، باید مقررات خاص کشورها و بنادر مقصد نیز رعایت شود.

اقدامات پیشگیرانه ایمنی در حمل کالاهای خطرناک دریایی

اقدامات پیشگیرانه ایمنی در حمل کالاهای خطرناک دریایی برای جلوگیری از حوادث و تضمین ایمنی خدمه، محیط زیست، کشتی و بار انجام می‌شود. این اقدامات شامل مراحل مختلف از برنامه‌ریزی تا حمل و تخلیه کالا است. در ادامه به اقدامات کلیدی اشاره می‌کنیم:

1. طبقه‌بندی و شناسایی صحیح کالا

• استفاده از کد IMDG برای طبقه‌بندی کالاهای خطرناک.
• اطمینان از ارائه اطلاعات دقیق توسط فرستنده، شامل:
  • UN Number (شماره شناسایی بین‌المللی).
  • Proper Shipping Name (نام استاندارد کالا).
  • کلاس خطر و ویژگی‌های کالا.
  • برگه اطلاعات ایمنی مواد (MSDS) برای آگاهی از خطرات خاص.

2. بسته‌بندی ایمن

• استفاده از بسته‌بندی‌های استاندارد UN که برای کالاهای خطرناک طراحی شده‌اند.
• اطمینان از مقاومت بسته‌بندی در برابر ضربه، نشت و شرایط مختلف حمل‌ونقل.
• استفاده از سیستم‌های بسته‌بندی ثانویه در صورت نیاز.

3. برچسب‌گذاری و علامت‌گذاری

• نصب برچسب‌های شناسایی خطر (Hazard Labels) مطابق با کلاس خطر.
• درج شماره UN و Proper Shipping Name روی بسته‌ها.
• علامت‌گذاری دقیق بسته‌ها برای حمل ایمن و آگاهی پرسنل.

4. آموزش خدمه و کارکنان

• آموزش ایمنی و آگاهی کارکنان کشتی و بندر در مورد:
  • شناسایی کالاهای خطرناک.
  • روش‌های مقابله با شرایط اضطراری.
  • استفاده از تجهیزات حفاظت فردی (PPE).
• دوره‌های آموزشی مطابق با استانداردهای STCW و مقررات IMO.

5. برنامه‌ریزی قبل از حمل

• تدوین طرح ایمنی بارگیری شامل:
  • محل نگهداری کالاهای خطرناک در کشتی.
  • جداسازی کالاهای ناسازگار (Incompatible Goods) براساس کد IMDG.
  • ذخیره‌سازی مواد خطرناک در کانتینرهای ویژه یا فضاهای جداگانه.
• اطلاع‌رسانی به مقامات بندر مقصد و خدمه کشتی درباره نوع و مقدار کالا.

6. اقدامات هنگام بارگیری و تخلیه

• نظارت بر فرآیند بارگیری و تخلیه توسط افراد آموزش‌دیده.
• استفاده از تجهیزات ایمن بارگیری که خطر آسیب به بسته‌بندی را کاهش می‌دهند.
• جلوگیری از تماس کالاهای خطرناک با مواد ناسازگار یا دمای بالا.

7. رعایت الزامات نگهداری در طول سفر

• تهویه مناسب:

  برای جلوگیری از تجمع گازهای سمی یا قابل اشتعال.

• کنترل دما و رطوبت:

  برای موادی که به دما یا شرایط محیطی حساس هستند.

• سیستم اطفای حریق:

  اطمینان از کارکرد صحیح سیستم‌های آتش‌نشانی در کشتی.

• بازرسی‌های منظم:

  بررسی وضعیت بسته‌بندی، کانتینرها و فضای نگهداری کالا.

8. مدیریت شرایط اضطراری

• تهیه و در دسترس بودن طرح مقابله با حوادث اضطراری (Emergency Response Plan).
• تجهیزات لازم مانند:
  • مواد جذب‌کننده نشت‌ها (Spill Kits).
  • سیستم‌های اعلام و اطفای حریق.
• آموزش خدمه در مقابله با:
  • نشت مواد شیمیایی.
  • آتش‌سوزی.
  • انفجار.

9. رعایت مقررات بین‌المللی و محلی

• تبعیت از کد IMDG و کنوانسیون SOLAS.
• آگاهی از مقررات خاص بنادر مبدا و مقصد.
• ارائه مدارک موردنیاز نظارتی شامل:
  • گواهی حمل کالاهای خطرناک.
  • اسناد لیست بار و اطلاعات ایمنی.

10. نظارت و ارزیابی ریسک

• انجام ارزیابی ریسک پیش از حمل کالا.
• پایش مستمر وضعیت کالاهای خطرناک در طول سفر.
• همکاری با مقامات بندری و شرکت‌های بیمه برای کاهش خطرات.

11. به‌کارگیری فناوری‌های ایمنی

• استفاده از سیستم‌های ردیابی کانتینر برای نظارت بر دمای مواد خطرناک.
• نصب حسگرهای هشداردهنده برای شناسایی نشت گازها یا تغییر شرایط محیطی.

12. بیمه و مسئولیت‌پذیری

• اطمینان از بیمه‌نامه مناسب برای کالاهای خطرناک.
• آگاهی از مسئولیت‌های قانونی در صورت بروز حادثه.

اقدامات پیشگیرانه نه تنها ایمنی کارکنان و تجهیزات را تضمین می‌کنند، بلکه از وقوع حوادث زیست‌محیطی و خسارات مالی جلوگیری می‌کنند. رعایت کامل مقررات و آموزش مستمر کارکنان، کلید موفقیت در حمل دریایی کالاهای خطرناک است.

 

مقررات حمل کالاهای خطرناک در شرکت سازمان بین المللی دریایی (IMO)

مقررات حمل کالاهای خطرناک در سازمان بین‌المللی دریایی (IMO) به منظور تضمین ایمنی دریانوردی، حفاظت از محیط زیست دریایی و پیشگیری از حوادث ناشی از حمل این کالاها تدوین شده است. این مقررات در چارچوب چند کنوانسیون و کد معتبر بین‌المللی تنظیم شده‌اند که شامل دستورالعمل‌هایی برای حمل، ذخیره‌سازی و تخلیه کالاهای خطرناک می‌شوند.

مهم‌ترین مقررات IMO در حمل کالاهای خطرناک

1. کد کالاهای خطرناک دریایی (IMDG Code – International Maritime Dangerous Goods Code)

• هدف:
  ارائه استانداردهای بین‌المللی برای حمل کالاهای خطرناک به‌صورت ایمن در دریا.
• موارد تحت پوشش:
  • طبقه‌بندی کالاهای خطرناک به 9 کلاس اصلی.
  • دستورالعمل‌های بسته‌بندی، برچسب‌گذاری و علامت‌گذاری.
  • جداسازی کالاهای ناسازگار.
  • اسناد موردنیاز برای حمل‌ونقل.
• الزام‌آوری:
  مطابق با کنوانسیون بین‌المللی ایمنی جان افراد در دریا (SOLAS)، رعایت کد IMDG برای کلیه کشورها و شرکت‌های حمل‌ونقل الزامی است.

2. کنوانسیون بین‌المللی ایمنی جان افراد در دریا (SOLAS – Safety of Life at Sea Convention)

• هدف:
  ارتقای ایمنی در حمل‌ونقل دریایی، به ویژه برای کالاهای خطرناک.
• مقررات مرتبط با کالاهای خطرناک:
  • الزام رعایت کد IMDG توسط تمامی کشتی‌ها.
  • الزامات ایمنی در طراحی کشتی‌های حمل‌کننده کالاهای خطرناک.
  • تجهیزات ایمنی و سیستم‌های اطفای حریق ویژه کالاهای خطرناک.

3. کنوانسیون بین‌المللی جلوگیری از آلودگی ناشی از کشتی‌ها (MARPOL – International Convention for the Prevention of Pollution from Ships)

• هدف:
  جلوگیری از آلودگی محیط زیست دریایی ناشی از حمل کالاهای خطرناک.
• مقررات مرتبط با کالاهای خطرناک:
  • پیوست II: مقررات حمل مواد شیمیایی مایع به صورت فله.
  • پیوست III: مقررات مربوط به حمل کالاهای خطرناک بسته‌بندی‌شده.
  • الزام رعایت بسته‌بندی مناسب و جلوگیری از نشت یا آلودگی دریا.

4. دستورالعمل‌های IBC و IGC

• کد IBC (International Bulk Chemical Code):
  مقررات مربوط به حمل مواد شیمیایی مایع به صورت فله.
• کد IGC (International Gas Carrier Code):
  مقررات مرتبط با حمل گازهای مایع در کشتی‌های مخصوص.

الزامات کلیدی مقررات IMO

1. بسته‌بندی و برچسب‌گذاری

• استفاده از بسته‌بندی‌های مقاوم و استاندارد (UN Packaging).
• نصب برچسب‌های مشخصه خطر (Hazard Labels) و علائم هشداردهنده.
• درج اطلاعات لازم شامل شماره UN، نام کالا و کلاس خطر.

2. اسناد حمل‌ونقل

فرستنده و متصدی حمل باید مدارک زیر را تهیه و ارائه کنند:

• لیست کالاهای خطرناک (Dangerous Goods Manifest).
• برگه اطلاعات ایمنی مواد (MSDS).
• گواهی انطباق کالاها با مقررات IMDG.

3. جداسازی و ذخیره‌سازی ایمن

• رعایت مقررات جداسازی کالاهای ناسازگار.
• ذخیره‌سازی در مکان‌های مناسب با تهویه، دما و شرایط محیطی مطلوب.

4. آموزش خدمه

• دوره‌های آموزشی اجباری برای پرسنل کشتی و بندر طبق مقررات STCW.
• آموزش مقابله با شرایط اضطراری مانند آتش‌سوزی، نشت یا انفجار.

5. مدیریت شرایط اضطراری

• تهیه طرح‌های مقابله با حوادث اضطراری (Emergency Response Plan).
• تجهیز کشتی‌ها به سیستم‌های اطفای حریق، حسگرهای نشت و تجهیزات ایمنی.

اجرای مقررات و نظارت

• مسئولیت کشورها:
  دولت‌های عضو IMO باید اطمینان حاصل کنند که کشتی‌های تحت پرچم آن‌ها مقررات IMO را رعایت می‌کنند.
• بازرسی‌ها و گواهی‌ها:
  • صدور گواهی‌های ایمنی برای کشتی‌ها.
  • بازرسی‌های منظم توسط مقامات بندری و دولتی.
• جریمه‌ها:
  عدم رعایت مقررات می‌تواند منجر به جریمه‌های سنگین، توقیف کشتی یا تعلیق مجوز شود.

مقررات IMO برای حمل کالاهای خطرناک دریایی، چارچوب جامعی را برای تضمین ایمنی دریانوردی و حفاظت از محیط زیست فراهم کرده است. رعایت دقیق این مقررات توسط فرستندگان، متصدیان حمل و خدمه کشتی، کلید جلوگیری از حوادث و خسارات است.

چه معیارهایی برای طبقه‌بندی کالاهای خطرناک وجود دارد؟

معیارهای طبقه‌بندی کالاهای خطرناک شامل خواص فیزیکی و شیمیایی، پتانسیل آتش‌سوزی و انفجار، سمیت، اثرات زیست‌محیطی و خطرات احتمالی از جمله معیارهایی است که در نظر گرفته می‌شوند.

کالاهای خطرناک به چه دلیلی طبقه‌بندی می‌شوند؟

کالاهای خطرناک به دلیل داشتن خواصی که می‌تواند به انسان، محیط زیست و مالکیت خسارت وارد کند، طبقه‌بندی می‌شوند. این خواص می‌تواند شامل سمیت، آتش‌سوزی، انفجار، ترکیبات شیمیایی خطرناک و غیره باشد.

چه نوع کالاهایی ممکن است به عنوان کالاهای خطرناک طبقه‌بندی شوند؟

کالاهای خطرناک ممکن است شامل مواد شیمیایی، مواد نفتی و قابل اشتعال، مواد رادیواکتیو، مواد سمی و زیست‌خطر، مواد انفجاری و مواد زیان‌بار دیگری باشند.

چه علائم و نشانه‌هایی بر روی بسته‌بندی کالاهای خطرناک قرار می‌گیرد؟

بر روی بسته‌بندی کالاهای خطرناک، علائم و نشانه‌هایی مانند نمادها و عبارت‌های خاص، شماره‌های شناسایی، نمادهای خطر و اطلاعات ایمنی ممکن است قرار داده شود.

چه مسائلی برای حمل و نقل کالاهای خطرناک باید مدنظر قرار گیرد؟

در حمل و نقل کالاهای خطرناک، مسائلی مانند بسته‌بندی مناسب، استفاده از وسایل نقلیه و ظروف حمل و نقل ایمن، رعایت قوانین و مقررات مربوطه، آموزش کارکنان و مدیریت ریسک‌های احتمالی باید مدنظر قرار گیرد.

چه تأثیری بر دسترسی و حمل و نقل کالاهای خطرناک دارند؟

بسته به نوع کالا و محدودیت‌های قانونی و مقرراتی، حمل ونقل کالاهای خطرناک ممکن است تحت تأثیر قرار بگیرد. این تأثیرات ممکن است شامل محدودیت‌های حقوقی، نیاز به مجوزهای خاص، نیاز به شرایط ویژه بسته‌بندی و حمل و نقل، هزینه‌های بیشتر و نیاز به تجهیزات و محدودیت‌های ایمنی خاص باشد.