اصطلاحات حمل و نقل

آشنایی با اطلاعات تخصصی در حوزه حمل و نقل بین‌المللی و افرادی که برای سند فعالیت دارند این امکان را می‌دهد تا به دقیق‌ترین شکل ممکن منظور خود را منتقل کنند به این ترتیب آشنایی با این اصطلاحات برای اهالی فن و افرادی که در این سند مشغول به فعالیت هستند ضروری به شمار می‌رود اصطلاحات تخصصی حوزه حمل و نقل بین‌المللی به چند دسته مختلف طبقه بندی می‌شود که برای معرفی حالت بار، نوع حمل بار، قوانین مرتبط با گمرک و ترخیص بار، اسناد مورد نیاز بین‌المللی برای حمل بار، و موارد دیگری از این دست کاربرد دارند.

اصطلاحات حمل و نقل شامل طیف گسترده‌ای از مفاهیم و واژه‌هاست که در زمینه‌های مختلف حمل و نقل مانند حمل و نقل جاده‌ای، دریایی، هوایی و ریلی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در زیر به برخی از اصطلاحات رایج در این حوزه‌ها اشاره می‌کنم:

1. اصطلاحات حمل و نقل دریایی:

• بارنامه دریایی (Bill of Lading – B/L): سندی است که به عنوان رسید کالا توسط حمل‌کننده به فرستنده داده می‌شود و همچنین به عنوان سند مالکیت کالا عمل می‌کند.
• بارانداز (Dock): محلی که کشتی‌ها برای بارگیری و تخلیه بار به آن پهلو می‌گیرند.
• کانتینر (Container): جعبه‌های فلزی بزرگ استاندارد برای حمل و نقل کالاها.
• فریت (Freight): هزینه حمل کالا توسط کشتی.
• کشتی باربری (Cargo Ship): کشتی‌هایی که برای حمل کالاها استفاده می‌شوند.
• لجستیک (Logistics): فرآیند برنامه‌ریزی، اجرا و کنترل کارآمد جریان و ذخیره‌سازی کالاها از مبدأ تا مقصد.

2. اصطلاحات حمل و نقل جاده‌ای:

• کامیون (Truck): وسیله نقلیه‌ای که برای حمل کالاها در جاده‌ها استفاده می‌شود.
• تریلر (Trailer): یک واگن بدون موتور که توسط یک کامیون کشیده می‌شود.
• بارنامه (Waybill): سندی که اطلاعات مربوط به محموله و شرایط حمل را شامل می‌شود.
• تناژ (Tonnage): وزن کلی باری که یک وسیله نقلیه می‌تواند حمل کند.
• بار فله (Bulk Cargo): محموله‌هایی که به صورت فله و بدون بسته‌بندی خاص حمل می‌شوند.
• کامیونت (Van): وسیله نقلیه کوچکتر از کامیون که برای حمل کالاهای سبک‌تر استفاده می‌شود.

3. اصطلاحات حمل و نقل هوایی:

• بارنامه هوایی (Air Waybill – AWB): سند حمل و نقل که توسط شرکت هواپیمایی صادر می‌شود و مشخصات کالا و شرایط حمل را تعیین می‌کند.
• حمل‌ونقل چندوجهی (Multimodal Transport): استفاده از بیش از یک روش حمل و نقل برای رساندن کالا از مبدأ به مقصد.
• چارتر (Charter): اجاره کردن یک هواپیما یا کشتی برای یک سفر خاص.
• کنترل بار (Cargo Control): فرآیند نظارت بر بارها در طول حمل و نقل هوایی.
• فریت (Freight): هزینه حمل بار توسط هواپیما.
• کنترل ورود (Inbound Control): فرآیند مدیریت و کنترل بارها هنگام ورود به فرودگاه مقصد.

4. اصطلاحات حمل و نقل ریلی:

• واگن باربری (Freight Wagon): واگن‌های قطار که برای حمل کالاها استفاده می‌شوند.
• بارنامه ریلی (Railway Bill): سند حمل و نقل که توسط شرکت راه‌آهن صادر می‌شود و شامل مشخصات بار و شرایط حمل است.
• کنترل بار (Cargo Control): فرآیند نظارت بر بارها در طول حمل و نقل ریلی.
• ترمینال باربری (Freight Terminal): محلی که بارها در آن بارگیری یا تخلیه می‌شوند.
• راه‌آهن (Railway): مسیرهای مخصوصی که برای حرکت قطارها در نظر گرفته شده‌اند.
• خط سیر (Routing): مسیر یا برنامه حرکت قطار از مبدأ به مقصد.

5. اصطلاحات عمومی در حمل و نقل:

• دوره حمل (Transit Time): مدت زمانی که طول می‌کشد تا کالا از مبدأ به مقصد برسد.
• بیمه حمل و نقل (Cargo Insurance): پوشش بیمه‌ای که برای کالاها در حین حمل و نقل فراهم می‌شود.
• حمل‌ونقل داخلی (Domestic Transport): حمل کالاها در داخل یک کشور.
• حمل‌ونقل بین‌المللی (International Transport): حمل کالاها بین کشورهای مختلف.
• بسته‌بندی (Packaging): فرآیند بسته‌بندی کالاها برای حمل و نقل ایمن.
• حمل‌ونقل ترکیبی (Intermodal Transport): استفاده از چندین روش حمل و نقل (مانند جاده‌ای، ریلی، دریایی) در طول یک سفر حمل.

این اصطلاحات می‌توانند به درک بهتر فرآیندها و عملیات‌های مختلف در صنعت حمل و نقل کمک کنند.

 

انواع اصطلاحات حمل و نقل

فرایند حمل و نقل کالا به چهار روش اصلی یعنی حمل و نقل هوایی، دریایی،ریلی و یا جاده‌ای انجام می‌شود. هر کدام از این شیوه‌ها مفاهیم تخصصی مربوط به خود را دارند که در این بین حمل و نقل زمینی و حمل و نقل دریایی اهمیت و ارزش بالاتری دارند چرا که در سطح وسیع‌تری خصوصاً در شرایط بین‌المللی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

اگر قرار است حمل و نقل بین‌المللی صنایع مختلف را بر عهده بگیرید باید حداقل با کلمات کلیدی و اصطلاحات اولیه حمل و نقل کالا آشنا باشید. صنعت حمل و نقل کالا مجموعه‌ای از اصطلاحات مختلف است که برخی از آنان بسیار مبهم و تعداد دیگر نیز کاملاً عمومی هستند هر متخصص تدارکات کالا باید به خوبی آمادگی لازم برای مواجهه با چنین اصطلاحاتی را داشته باشد تا بتواند در زمان مناسب انتخاب‌های دقیقی را برای حمل و نقل کالا داشته باشد و به رشد و رونق تجارت و کسب و کار مورد نظر شما کمک کند.

 

اصطلاحات حمل و نقل زمینی

زمینه حمل و نقل عبارت لودستیکی زیادی وجود دارند که باید در موارد ضروری مورد نظر قرار داده شوند برخی از این اطلاعات گیج کننده هستند و نیاز به تخصص بالایی در حوزه حمل و نقل دارند برای مثال اصطلاحاتی مانند (last mile logistics) و (last mile delivery) که به ترتیب به معنای لجستیک آخرین مایل‌ و تحویل‌ آخرین مایل هستند، در این دسته قرار دارد برای فهمیدن این اصطلاح نیاز به درک سند مورد نظر دارید. اگرچه در سند حمل و نقل تازه‌کار باشید نیاز است تا با اصطلاحات مربوط به حوزه حمل و نقل زمینی آشنایی کاملی داشته باشید.درادامه برخی از اصطلاحات مربوط به حوزه حمل‌ونقل زمینی را بررسی‌خواهیم کرد.

راهنامه: راهنامه به سند حمل و نقل گفته می‌شود که بر اساس آن شرکت حمل کننده بار وظیفه دارد که در مقابل دریافت هزینه حمل و نقل محموله مورد نظر را از مکانی به مکان دیگر منتقل کند.

ترخیصیه: ترخیصیه به سندی گفته می‌شود که دریافت کننده محموله بر اساس قوانین مشخص شده برای مرخص کردن بار خود از گمرک به اداره گمرک ارائه می‌کند.

راننده تحت پوشش: این اصطلاح برای فردی کاربرد دارد که توانایی حمل بار را به صورت زمینی و به شکل بین‌المللی دارد در اصل فعالیت چنین فردی به شرکت خاصی وابسته است و او برای عبور از مرزها تحت قوانین شرکت خود و مقررات بین‌المللی عمل می‌کند و مشکلی در این حوزه وجود ندارد.

افزونه حمل و نقل پیشرفته: افزونه‌ حمل و نقل وردپرسی که برای مدیریت صفر تا صد فرآیند ارسال مرسولات‌ فروشگاه‌های وردپرسی آماده شده استو می‌توان از این روش برای حمل پستی مرسوله‌های مختلف استفاده کرد این روش برای جابجایی کالا در داخل یک کشور کاربرد زیادی دارد.

 

اصطلاحات حمل و نقل دریایی

حمل و نقل دریایی یکی از پرکاربردترین و رایج‌ترین روش‌ها برای حمل محموله و خصوصاً انتقال بار از بین کشورهای مختلف است از این روش برای حمله بار بین‌المللی در مقادیر بسیار بالا استفاده می‌شود برای اینکه از اصطلاحات حمل و نقل دریایی آگاه باشید در ادامه مقاله همراه ما باشید تا برخی از مهمترین این اصطلاحات را بررسی کنیم.

لنگرگاه (anchorage): لنگرگاه اصطلاحی است که از آن زمانی استفاده می‌شود که کشتی در بندر لنگر انداخته است و باید هزینه بندری مربوط به طبقه خود را پرداخت کند

بارج (barge): این اصطلاح به معنی قایق بزرگ با کف مسطح است که برای حمله پر از بندر به آبراه‌های کم عمق از آن استفاده می‌شود

اسکله (berth): اسکله یک عبارت ساده در حمل و نقل بار است و به معنای مکانی است که کشیدن آن پهلو می‌گیرد البته اسکله اصطلاح تخصصی مربوط به حمل بار نیست و به صورت عمومی برای تمامی قایق‌هایی که در بندرپهلو می‌گیرنداستفاده می‌شود

کمیسر (Board of Commissioners): به افراد هیئت مدیره یک به اداره بندری کمیسر گفته می‌شود این اعضا پس از منصوب شدن می‌توانند تا چندین سال در اداره گمرک خدمت کنند.

بولارد (bollard): این اصطلاح برای وسایل ایمنی کاربرد دارد که در که در اطراف خطوط کشتی مورد استفاده قرار می‌گیرند تا به کشتی و بارهای داخل آن آسیبی وارد نشود

بالکد (bulkhead): بالکت سازه‌ای است که برای محافظت در برابر جابجایی  محموله و یا جداسازی باردان استفاده می‌شود.

اینکوترمز (Incoterms)

این اصطلاح به معنی تجارت بین‌المللی است‌و ازمخفف عباراتInternational Commercial) Terms)گرفته شده است. از این اصطلاح زمانی استفاده می‌شود که باید دو طرف برای درک شرایط حمل و نقل با یکدیگر مذاکره کنند تا بتوانند با بررسی جزئیات مربوط به حمل و نقل به یک توافقنامه واحد دست پیدا کنند. منظور از شرایط تجاری بین‌المللی مجموعه‌ای از اصطلاحات حمل و نقل است که بیشترایی و تعریف‌وپس ازتعیین توسط اتاق بازرگانی بین‌المللی منتشر می‌شوند. تمامی اصطلاحات منتشر شده در این مجموعه به بیان شفاف و دقیق هزینه‌ها، خطرات و وظایف طرفین معامله در زمینه حمل‌ونقل کالا می‌پردازند.

تغییر مقصد (COD)

این اصطلاح در مواقعی کاربرد دارد که شمادرمیانه‌راه متوجه می‌شویدکه باید مقصد کالای مورد نظر خود را به هر دلیلی تغییر دهید در این شرایط بسته به نوع شیوه حمل و نقل باید برای تغییر مسیر حمل کالای خود اقدام کنید.

بازداشت (DT)

از این اصطلاح زمانی استفاده می‌شود که شما باید هزینه‌ای را به عنوان جریمه کالا پرداخت کنید این هزینه زمانی به شما تحمیل می‌شود که کانتینرحاوی محموله‌های وارداتی خود را دریافت کرده‌اید اما نتوانستید آن را در زمان مناسب به خطوط حمل و نقل برگردانید.درچنین حالتی بر اساس قوانین بین‌المللی باید به ازای تعداد روزهای اضافی که از قانون پیروی نکرده‌اید،هزینه بازداشت کانتینر را پرداخت کنید.

بارنامه (Bill of Lading)

یکی از مهمترین و کاربردی‌ترین استناد در حوزه حمل و نقل، بارنامه است زیرا شما درهر شرایطی و با هر میزان بار باید از بارنامه استفاده کنید.این اصطلاح به سند قانونی گفته می‌شود که با توجه به جزئیات بار ازجمله نوع کالاو مقدارآن و نیز نوع بار و مقصد آن تعیین می‌شود. از بارنامه به عنوان سند رسید و حمل و نقل کالا نیز استفاده می‌شود

بار کمتر‌ از کانتینر (LCL)

این اصطلاح مخفف عبارت (Less than Container Load) است و به معنی«بار کمتر از کانتینر» است، زمانی کاربرد دارد که‌ کالای شما برای پرکردن یک کانتینر کافی نباشد. در این صورت شما مجبور هستید کالای خود را با سایر محموله‌ها در یک کانتینر قرار دهید تا ظرفیت کانتینر تکمیل شود و بتوانید کالای خود را حمل و نقل کنید.این اصطلاح بیشتر برای کسب و کارهای کوچک کاربرد دارد که حجم کالای کمی را منتقل می‌کنند و نمی‌خواهند محموله آنها دیرتر از زمان تعیین شده به مقصد ارسال شود البته استفاده از این روش باعث می‌شود که شما هزینه کمتری نیز برای ارسال محموله خود پرداخت کنید این روش معمولاً دارای نرخ پایین‌تری نسبت به سایر روش‌های حمل بار است.

 

اصطلاحات حمل و نقل هوایی کالا

Agent: نماینده‌ای که رابط بین خریدارو فروشنده است و وظیفه خرید کالا برای طرف دیگر معامله را‌ بر عهده دارد ایجنت یا نماینده گفته می‌شود.

Air Waybill: سندی است که توسط‌فرستنده یا نماینده قانونی او ثبت می‌شود‌ و به عنوان مدرک قرارداد بین فرستنده و شرکت هوایی منتقل کننده کالا کاربرد دارد.

Aircraft on the ground: به قطعاتی اشاره دارد که برای برگرداندن یک هواپیما به کار مورد نیاز هستند.

Booking: به تقسیم ظرفیت یا وزن کالا پیش از ارسال توسط هواپیما گفته می‌شود.

Cargo: کالا به معنای هر باری است که توسط یک هواپیما منتقل می‌شود.

 

Dangerous Goods: اشیاومایعاتی‌که قادربه آسیب رساندن قابل توجه به سلامتی، امنیت ویا دارایی دیگران در هنگام حمل و نقل هوایی هستند.

Description of Goods: توصیف ساده جنس کالاها در حدی که برای سیستم بانکی،گمرک،آمار و اموربندری کفایت کند.

Destination: آخرین محل توقف مطابق باقرارداد حمل ونقل هوایی.

Export Permit: یک سند دولتی است که اجازه صادرات کالاهای مشخصی به کشورهای مشخص را می‌دهد.

Flight Number: مشخصات یک پرواز.

Gross Weight: وزن یک بار، کانتینر، و مواد بسته بندی آن

Health Certificate: سندی که توسط دامپزشک برای نشان دادن سلامت حیوانی که قرار است ارسال شود صادر می‌شود. یکی از اصطلاحات حمل و نقل هوایی است که برای مشخص کردن سلامت حیوانات کاربرد دارد.

Import Permit: سندی است که توسط‌بعضی ازدولت‌ها صادر شده و اجازه واردات کالا به آنها را می‌دهد.

Interline Carriage: انتقال یک محموله با استفاده از دو یا چند هواپیما در مسیرهای مشخص.

Kyoto Convention: توافقی بین‌المللی برای ساده‌ و هماهنگ‌سازی فرایندهای گمرکی.

Net Weight: وزن واقعی یک محموله که به بسته بندی آن تعلق دارد.

Origin: نقطه شروع حمل ونقل کالا

Receiving Carrier: وسیله‌ای که بار را از فرستنده تحویل می‌گیرد.

Routing: مسیری‌که دراصل یک باربر هوایی باید آن را برای رسیدن به مقصد دنبال کند.

 

Shipper: شخصی که ترتیب ارسال یک بار را می‌دهد. به عنوان «فرستنده» هم شناخته می‌شود.

Special Instructions: دستورالعمل‌های نحوه پردازش یک بار و/یا محل تحویل و ارائه آن است.

Tariff: نرخ‌ها، حق‌الزحمه‌ها و قواعد مرتبط دریک حمل‌کننده.

Transfer: حرکت بار از یک حمل‌کننده به حمل‌کننده دیگرمطابق با ترنفسر مانیفست.

Transshipment: خالی کردن بار از یک پرواز و پر کردن آن در یک پرواز دیگر.

Transit: یک توقف مشخص درمسیرکه درآن بار موردبررسی قرارمی‌گیرد.

Valuable Cargo: باری که دارای ارزش بالایی باشدوبرای‌حمل آن نیاز به رعایت برخی نکات و مراقبت‌ها وجود داشته باشد.

Cargo Accounts Settlement System: یک سیستم حسابداری و ذخیره حساب‌ها بین خطوط بین‌المللی و حمل ونقل کالا به صورت کارگو است.

Cargo Declaration: اطلاعاتی هستندکه پیش ازرسیدن یک بار به گمرک توسط کارگو تهیه شده‌اند و مشخصات بار و کالا درآن معلوم است

Cargo Manifest: سندی‌که مقداربار درآن مشخص شده است و معمولا در ورودی وخروجی گمرک مبدا ومقصد بررسی می‌شود.

Carriage: این اصطلاح به معنی انتقال بار به گمرک است.

Carrier: دستگاهی که حمل و نقل به وسیله آن انجام می‌شود.

Certificate of Origin: این اصطلاح یکی از مهمترین اصطلاحات درحوزه حمل ونقل هوایی‌است و به سندی گفته می‌شود که مشخص می‌کند منبع کالا کدام کشور است.بعضی از کشورها برای ورود کالا این سند را لازم می‌دانند و بدون آن نمی‌توانید کالا را به کشور وارد کنید.

Commercial Invoice: این اصطلاح به عنوان سند فرستنده به کار برده می‌شود که مشخص می‌کند کالاهای مورد هم و ارزش آنها چه میزان هستند.این سند برای تمامی بارها در حوزه بین‌المللی صادر می‌شود و یک سند ضروری در حوزه بین‌المللی حمل و نقل کالا است.

Consignee: شخصی که نام او روی بارنامه می‌آید و کسی است که باید بارها به او تحویل داده شوند.

Customs: اداره گمرک دولتی که مسئول بررسی قوانین گمرکی و مالیاتی مرتبط با کالاها است.

Customs Broker: فردی که متخصص کار ترخیص از گمرک است. ترخیص‌کار.

 

اصطلاحات عمومی حمل‌ونقل

نماینده(Agent): درحوزه تجارت و لجستیک بین‌المللی نماینده به شخصی‌گفته می‌شودکه قرار است از طرف یک شخص یا شرکتی خاص با اختیاراتی از پیش تعیین شده برای تجارت‌کالا اقدام کند.

بارمحور (Axle Load): اصلاح زمانی استفاده می‌شودکه محموله میزان مشخصی از وزن محوری را در بزرگراه‌ها ایجاد می‌کند.

ارسال کور (Blind Shipment): اصطلاح ارسال کور زمانی کاربرد داردکه طرفین معامله یعنی گیرنده وفرستنده از هم آگاهی و اطلاعات کافی ندارند در چنین حالتی بارنامه است که می‌تواند جزئیات شخص ثالث را به فرستنده وگیرنده منتقل کند.

مجوز کارگزاری(Brokerage LicenseL): این مجوز سندی است که شامل انجام ترتیبات مختلف مراحل حمل و نقل کالا است این سند معمولا نزدکارگزار قرار دارد.

 

سخن پایانی

اصطلاحات مربوط به حوزه حمل ونقل به صورت‌کلی‌عباراتی هستندکه هرمدیر تدارکات و لجستیک کالا باید به آنها آشنایی‌ کامل داشته باشد. حمل‌ونقل کالا به صورت کلی به چهار‌شیوه زمینی، ریلی، هوایی و دریایی انجام می‌شود که هریک اصطلاحات مختص به خود را دارند. اصطلاحات بین‌المللی زمانی که کالاها به صورت فرامرزی و بین کشورهای مختلف جابجا می‌شوند به‌ کار برده می‌شوند و برای جابجایی در داخل یک کشور کاربرد ندارد.

این اصطلاحات خصوصا برای افرادی که درکارصادرات یا واردات کالا فعال هستند، اهمیت زیادی دارد. بسیاری از این اصطلاحات ساده هستند اما از آنجا که پیش زمینه مشخصی دارند بدون‌ آگاهی از این پیش‌زمینه قابل درک نیستند. این درحالی است که برای انجام امور مختلف مرتبط با واردات، صادرات، گمرک، و مواردی از این دست نیازبه آشنایی با این اصطلاحات دارید.

اصطلاح FOB به چه معناست؟

FOB (Free on Board) به این معنی است که مسئولیت کالا تا زمانی که روی کشتی بارگیری می‌شود با فروشنده است و پس از آن به خریدار منتقل می‌شود.

اصطلاح CIF چیست؟

CIF (Cost, Insurance, and Freight) به این معناست که فروشنده هزینه‌های حمل، بیمه و باربری را تا مقصد خریدار پرداخت می‌کند.

Bill of Lading یا بارنامه چه نقشی در حمل و نقل دارد؟

بارنامه سندی است که جزئیات محموله و شرایط حمل آن را مشخص می‌کند و به عنوان رسید برای تحویل کالا استفاده می‌شود.

اصطلاح ETA چیست؟

ETA (Estimated Time of Arrival) زمان تقریبی رسیدن محموله به مقصد را نشان می‌دهد.

Demurrage به چه معناست؟

دموراژ هزینه‌ای است که در صورت تاخیر در تخلیه یا بارگیری کشتی بیش از زمان تعیین‌شده، از سوی حمل‌کننده دریافت می‌شود.

اصطلاح Freight Forwarder به چه کسی اطلاق می‌شود؟

Freight Forwarder فرد یا شرکتی است که وظیفه سازماندهی حمل و نقل محموله‌ها را بر عهده دارد و بین مشتری و حمل‌کننده هماهنگی می‌کند.