اگر کالا در پروسه حمل آسیب ببیند، چه کسی مسئول است؟

هر کالایی ممکن است در پروسه حمل دچار آسیب شود و نمی‌توان به طور کلی گفت که کالاها در پروسه حمل از آسیب مصون هستند چه کالاهایی که به صورت دریایی حمل می‌شوند و چه کالاهایی که به صورت زمینی یا هوایی حمل می‌گردند، همگی در معرض خطر آسیب قرار دارند. این آسیب زمانی برای شما مشخص می‌شود که شما کالای خود را دریافت کرده‌اید در واقع پس از اینکه مرحله حساس حمل و نقل بین‌المللی انجام شد و قبض انبار کالای خود را دریافت کردید، باید به گمرک برای ترخیص کالا مراجعه کنید، پس از پایان مراحل ترخیص می‌توانید محموله خود را تحویل بگیرید. اگر متوجه شدید که کالاهای شما آسیب دیده‌اند، لازم است اقداماتی را انجام دهید تا خسارت‌های مالی وارد شده را به حداقل ممکن برسانید.

پروسه آسیب کالا در حین حمل در دو بخش مورد بررسی قرار می‌گیرد:

بخش اول بخش پیشگیری و بخش دوم بخش جبران خسارت است.

در تمامی موارد پیشگیری همیشه کارآمدتر از جبران خسارت است، در بخش پیشگیری می‌توانید از بیمه‌نامه‌های باربری استفاده کنید. اما اگر پس از دریافت کالای خود متوجه شده‌اید که کالا آسیب دیده است اولین نکته‌ای که حائز اهمیت است زمان مشاهده آسیب است یعنی زمانی که شما دقیقاً متوجه آسیب محموله خود شده‌اید، باید مشخص شود.

بهترین زمان مشاهده آسیب‌دیدگی محموله قبل از صدور قبض انبار توسط گمرک است، یعنی در زمانیکه محموله شما در گمرک قرار دارد و هنوز ترخیص نشده است. در این زمان متصدی حمل و نقل بین‌المللی مسئول کالای شما است و شما باید در زمان تحویل محموله کالای خود را به دقت بررسی کنید. اگر شما با یک فرد کارآزموده در حوزه تحویل کالا کار می‌کنید، این کار توسط متصدی حمل شما به صورت خودکار انجام می‌شود و مشاهدات لازم در حین تخلیه محموله انجام می‌شوند هر چند که مشاهدات ظاهری هستند. اگر پس از ثبت اطلاعات در قبض انبار خسارتی را در بار خود مشاهده کردید، باید نامه‌ای به متصدی حمل و نقل بین‌المللی کالای خود ارسال کنید و این کار باید بلافاصله انجام شود.

به طور کلی اگر کالا در پروسه حمل آسیب ببیند شرکت حمل و نقل بین‌المللی مسئول آسیب وارد شده به کالا است. دریافت غرامت و خسارت از شرکت حمل و نقل بین‌المللی کار آسانی نیست به همین دلیل بهتر است پیش از اقدام به صادرات یا واردات کالا از طریق شرکت‌های حمل و نقل بین‌المللی اقدامات ساده‌ای را برای تضمین سلامت کالای خود و پرداخت خسارت در صورت بروز حادثه انجام دهید.

هنگامی که برای خرید کالا اقدام می‌کنید، حتماً باید با توجه به حساسیت کالا از فروشنده بخواهید که کالا را به شکلی مناسب بسته‌بندی کند حتی اگر هزینه‌ای اضافی به همراه داشته باشد، هزینه کردن در این قسمت به مراتب برای شما به صرفه‌تر از پرداخت هزینه برای جبران خسارت کالا در هنگام دریافت کالا است. علاوه بر این از فروشنده بخواهید عکس‌های واضح از کالا برای شما ارسال کند که نشان بدهند کالا از ابتدا سالم هستند و مناسب بسته‌بندی شده‌اند.

زمانی که شرکت حمل و نقل بین‌المللی برای حمل کالای خود را انتخاب کردید، شرط دریافت عکس از مراحل حمل بار را در قرارداد حمل و نقل قید کنید. این بند به این معنی است که شرکت حمل و نقل وظیفه دارد هنگام تحویل کالا از فروشنده و همچنین بارگیری کالا در وسیله حمل و نقل از ابتدا تا رسیدن کالا به انبار و سپس بارگیری و ارسال به مقصد به شکل مرحله به مرحله تصاویری از کالا برای شما ارسال کند که نشان دهد در هر مرحله کالا در سلامت کامل قرار دارد و دچار آسیب نشده است.

 

بر اساس نوع کالا و نوع بسته‌بندی حتماً باید مشخص شود که چیدمان کالاها می‌توانند بر روی یکدیگر انجام شوند یا نه. حتماً این دستور را به شرکت حمل و نقل بین‌المللی کالای خود بدهید و از آنها بخواهید در زمان بارگیری نهایی نیز عکس‌هایی برای شما ارسال کنند تا نحوه چیدمان کالا در آنها مشخص باشد.

در ارتباط با کالاهایی که وزن زیاد و ابعاد بزرگی دارند، نحوه بسته‌بندی اهمیت بالایی دارد. این دسته از کالاها باید به شکلی دقیق و اصولی بسته‌بندی و مهاربندی شوند تا در حین حمل و نقل خسارتی به کالا وارد نشود.

اگر فرایند حمل و نقل به شکل ترانشیپ یا چند وجهی انجام می‌شود، باید شرکت حمل و نقل دقت لازم را در عملیات اجرایی جابجایی کالا از وسیله نقلیه به وسیله نقلیه دیگر داشته باشد و پس از حمل نیز عکس از کالا تهیه و برای شما ارسال شود تا صحت سلامت کالا توسط شما بررسی شود.

یکی از اصلی‌ترین و مهم‌ترین قسمت‌های حمل کالا که اغلب خسارت‌های وارد شده به کالا در این قسمت اتفاق می‌افتند، مرحله تخلیه کالا است. در اغلب موارد، تخلیه کالا توسط افراد غیر متخصص در انبار گمرک بدون در نظر گرفتن نوع کالا و دستورالعمل‌های خاص مربوط به کالا انجام می‌شود و در نتیجه خسارت‌های سنگینی به کالا در هنگام تخلیه وارد می‌شود.

اگر در زمان انتخاب شرکت حمل و نقل شرکت معتبر و متخصص را انتخاب کرده باشید، حتما کارکنان این شرکت می‌دانند که پس از رسیدن کالا، در زمان تخلیه باید نماینده آن‌ها در تمام مراحل تخلیه بار شما نظارت داشته باشد و در صورت امکان از مراحل تخلیه بار و انتقال به گمرک برای شما عکس تهیه کند.

یکی از اصلی‌ترین معضلاتی که در هنگام حمل کالا سبب بروز اختلاف و آسیب دیدن کالا می‌شود، اختلاف بین حمل کننده کالا و گیرنده کالا است. گاهی گیرنده کالا از تحویل گرفتن کالای خود امتناع می‌کند یا اینکه گاهی ممکن است ارزش کالا پس از دریافت در مقصد کمتر از میزان هزینه حمل و نقل و توقف حمل کننده کالا( کامیون) شود. برای مثال وسایل حمل و نقلی که دارای یخچال هستند و محموله‌های صادراتی و وارداتی مواد غذایی و فاسد شدنی مانند میوه را جابجا می‌کنند، به دلایل مختلفی ممکن است مدت زمان زیادی را در مرزهای ورودی یا خروجی در انتظار برای تخلیه بار بمانند. با توجه به اینکه محموله‌های این وسایل مواد فاسد‌شدنی و محصولات کشاورزی هستند، پس از مدتی فاسد می‌شوند، هرچند که درون یخچال قرار داشته باشند. اگر خراب نیز نشوند کیفیت خود را از دست می‌دهند و کاری از دست راننده بر نمی‌آید. در اینصورت صاحب کالا از پرداخت هزینه حمل و نقل امتناع می‌کند. در قانون برای جلوگیری از بروز چنین اختلافاتی قوانین مختلفی در نظر گرفته شده است مهمترین این قوانین عبارتند از:

اگر گیرنده کالا مال التجاره را قبول نکند و مخارج و سایر مطالبات متصدی حمل و نقل پرداخت نشود یا گیرنده کالا در دسترس نباشد، متصدی حمل و نقل باید مراتب را به اطلاع ارسال کننده برساند و مال التجاره را موقتاً نزد خود به امانت یا نزد ثالثی به امانت نگه دارد، در هر صورت مخارج و هر نقص و عیب به عهده ارسال کننده خواهد بود.

براساس ماده 385 قانون تجارت که اگر مال‌التجاره در معرض تضییع سریع باشد یا قیمتی که برای آن مفروض است با مخارجی که برای آن وجود دارد تکافو نکند، متصدی حمل و نقل باید فورا مراتب را به اطلاع مدعی‌العموم در محل یا نماینده او رسانیده و با نظارت او مال را به فروش برساند و باید ارسال کننده و گیرنده کالا را از اینکه مال التجاره به فروش خواهد رسید مطلع کند. هر چند که مقررات اینکوترمز نقطه انتقال مالکیت و نقطه انتقال مسئولیت‌ها و تعهدات بین خریدار و فروشنده در معاملات بین‌المللی را مشخص کرده است.

برای نمونه در اصطلاح اف او بی (F O B) فروشنده ریسک و مسئولیت و هزینه‌های ناشی از فروش کالا را تا نقطه تحویل آن یعنی عرشه کشتی در بندر متقبل می‌شود. نمونه‌ای دیگر اصطلاح اف او تی (F O T)  است که در آن  انتقال مالکیت و هزینه‌های مربوطه به ریسک، از فروشنده به خریدار در کامیون توضیح داده می‌شود. این مقررات انتقال ریسک و مسئولیت‌های ناشی از نگهداری کالا در کامیون را از حمل کننده به گیرنده کالا را شرح نمی‌دهند.

مسئولیت آسیب به کالا در پروسه حمل بستگی به عوامل متعددی دارد که عبارتند از نوع قرارداد حمل، شرایط حمل و نقل، و همچنین قوانین و مقررات مربوط به حمل و نقل. برخی از طرف‌های ممکن که می‌توانند مسئول باشند عبارتند از:

1. شرکت حمل و نقل: معمولاً اگر آسیب به کالا به دلیل کوتاهی شرکت حمل و نقل در انجام وظایف خود باشد، مانند عدم رعایت استانداردهای ایمنی، بارگیری و تخلیه نادرست، یا حادثه‌ای که به دلیل نقص فنی وسایل حمل رخ داده باشد، مسئولیت بر عهده شرکت حمل و نقل خواهد بود.
2. فرستنده (صاحب کالا): اگر آسیب به دلیل بسته‌بندی نامناسب یا عدم اعلام صحیح مشخصات و نیازهای خاص کالا توسط فرستنده باشد، ممکن است مسئولیت بر عهده فرستنده باشد. به عنوان مثال، اگر کالا به درستی بسته‌بندی نشده باشد و در طول حمل و نقل آسیب ببیند، فرستنده مسئول خواهد بود.
3. گیرنده: در صورتی که کالا به درستی تحویل داده شده باشد و آسیب پس از تحویل و در هنگام تخلیه یا جابجایی در مقصد رخ دهد، ممکن است مسئولیت بر عهده گیرنده باشد.
4. شرکت بیمه: اگر کالا بیمه شده باشد، خسارت می‌تواند توسط شرکت بیمه جبران شود، البته با توجه به شرایط قرارداد بیمه و نوع خسارت وارده. قرارداد بیمه ممکن است موارد خاصی از خسارت‌ها را پوشش دهد یا استثناء کند.
5. طرف ثالث: در برخی موارد، ممکن است یک طرف ثالث نیز در آسیب دخیل باشد، مانند بندر، گمرک یا دیگر افراد و شرکت‌هایی که در فرآیند حمل و نقل نقش دارند.

برای تعیین دقیق مسئولیت، باید به شرایط خاص حادثه، نوع قرارداد حمل و نقل، و مقررات مربوط به حمل و نقل توجه کرد. همچنین مشاوره با یک وکیل متخصص در این زمینه می‌تواند کمک‌کننده باشد.

 

سخن پایانی

اگر عملیات حمل و نقل به شرکت حمل کاربلد و زبده سپرده شده باشد، می‌دانند که پس از رسیدن کالا و در زمان تخلیه حتما باید نماینده آنها در تمام مراحل تخلیه کالا از وسیله حمل و قراردادن آنها در انبار گمرک نظارت کافی داشته باشند و درصورت امکان تصاویری هم از این عملیات تهیه کنند. شما می‌توانید با انجام اقدامات بالا از بروز خسارت‌های احتمالی به بار خود جلوگیری کنید. داشتن عکس از کالاها در هر مرحله به شما کمک می‌کند تا متوجه بشوید آسیب در کدام مرحله به کالای شما وارد شده است و مسئول پرداخت خسارت چه کسی است این امر به شما کمک می‌کند برای دریافت خسارت مراحل آسان‌تری را طی کنید.

اگر کالا در حین حمل و نقل آسیب ببیند، چه کسی مسئول است؟

مسئولیت در وهله اول بر عهده شرکت حمل و نقل است، به شرطی که مسئولیت‌های طرفین به وضوح در قرارداد حمل مشخص شده باشد.

آیا فرستنده کالا مسئولیتی در قبال آسیب به کالا دارد؟

فرستنده کالا مسئول بسته‌بندی صحیح و مناسب کالا است. اگر آسیب به دلیل بسته‌بندی نامناسب باشد، فرستنده مسئول است.

اگر آسیب به کالا به دلیل خطای شرکت حمل و نقل باشد، چه می‌شود؟

اگر خطا از سوی شرکت حمل و نقل باشد، این شرکت مسئول جبران خسارت به کالا است.

در صورت آسیب به کالا در طول حمل و نقل، چگونه می‌توان خسارت را جبران کرد؟

صاحب کالا می‌تواند از طریق بیمه حمل و نقل که برای پوشش خسارت‌های احتمالی تهیه شده است، جبران خسارت کند.

بیمه حمل و نقل چه نقشی در جبران خسارت کالا دارد؟

بیمه حمل و نقل خسارت‌های ناشی از آسیب به کالا را پوشش می‌دهد، به شرطی که موارد آسیب‌پذیری به طور کامل در بیمه‌نامه قید شده باشد.

اگر کالا در بندر مقصد آسیب ببیند، مسئول کیست؟

در صورت آسیب دیدن کالا در بندر مقصد، مسئولیت بر عهده مدیریت بندر یا شرکت تخلیه و بارگیری است که مسئولیت کالا را از کشتی گرفته‌اند.

اگر کالا به دلیل شرایط آب و هوایی آسیب ببیند، چه کسی مسئول است؟

اگر آسیب به دلیل شرایط آب و هوایی باشد و این مورد در بیمه‌نامه پوشش داده شده باشد، شرکت بیمه مسئول جبران خسارت خواهد بود.