اینکوترمز FCA (Free Carrier) یا تحویل کالا به حملکننده، یکی از اصطلاحات تجاری بین‌المللی است که توسط اتاق بازرگانی بین‌المللی (ICC) تنظیم شده و به صورت گسترده در تجارت بین‌المللی استفاده میشود. این اصطلاح شرایط تحویل کالا و تقسیم مسئولیت‌ها و هزینه‌ها بین فروشنده و خریدار را تعیین می‌کند. در این مقاله، مفهوم FCA، ویژگی‌ها و الزامات آن، و شرایط مرتبط با بارنامه در روش فروش FCA مورد بررسی قرار می‌گیرد.
تعریف اینکوترمز FCA
FCA به این معنی است که فروشنده وظیفه دارد کالا را در محل توافق‌شده به حمل‌کننده‌ای که توسط خریدار تعیین میشود تحویل دهد. به‌عبارت‌دیگر، فروشنده مسئولیت تحویل کالا را در محل معین‌شده به حملکننده، یا شخصی دیگر که خریدار تعیین کرده، بر عهده دارد و بعد از تحویل کالا به حملکننده، مسئولیت‌های فروشنده به پایان می‌رسد.
این روش به‌ویژه در حمل و نقل چندوجهی (ترکیبی از حمل دریایی، زمینی یا هوایی) کاربرد دارد و به طرفین اجازه میدهد تا کالا را در نقطه‌ای مشخص تحویل بگیرند یا تحویل دهند که ممکن است بندر یا مکانی دیگر باشد.
نحوه عملکرد FCA و تقسیم وظایف بین فروشنده و خریدار
در روش FCA، مسئولیت‌ها و هزینه‌ها بین فروشنده و خریدار به صورت مشخصی تقسیم میشود:
- وظایف فروشنده:
- بسته‌بندی و آماده‌سازی کالا بر اساس توافقات تجاری.
- ارسال کالا به محل تعیین‌شده و تحویل به حمل‌کننده‌ی معرفی‌شده توسط خریدار.
- ارائه تمامی اسناد لازم برای صادرات و اطمینان از تطابق با مقررات صادراتی کشور خود.
- تحویل بارنامه به خریدار در صورت درخواست او، البته در روش FCA، این مسئولیت عمدتاً بر عهده خریدار است.
- وظایف خریدار:
- انتخاب و تعیین حملکننده و اطلاع‌رسانی به فروشنده درباره زمان و محل دریافت کالا.
- پرداخت هزینه‌های حمل و نقل و بیمه (در صورت تمایل به بیمه‌کردن کالا).
- انجام امور ترخیص کالا در مقصد و پرداخت هزینه‌های مربوط به واردات و عوارض.
مراحل تحویل کالا به روش FCA
تحویل کالا به روش FCA دارای چند مرحله مهم است که در ادامه به آن‌ها اشاره میشود:
- بسته‌بندی و آماده‌سازی کالا: فروشنده باید کالا را بر اساس مشخصات توافق‌شده بسته‌بندی کرده و آماده تحویل کند.
- تحویل به حملکننده در محل تعیین‌شده: فروشنده کالا را به حمل‌کننده‌ای که خریدار معرفی کرده است تحویل میدهد. این مکان ممکن است کارخانه‌ی فروشنده، یک انبار یا یک پایانه حمل و نقل باشد.
- صدور اسناد لازم برای صادرات: فروشنده باید تمامی اسناد و مجوزهای لازم برای صادرات کالا را تهیه کند و این اسناد را به خریدار ارائه دهد تا در صورت لزوم، از آن‌ها برای ترخیص کالا در مقصد استفاده شود.
- پایان مسئولیت فروشنده: با تحویل کالا به حملکننده، مسئولیت فروشنده پایان می‌یابد و از آن پس، تمامی ریسک‌ها و هزینه‌ها به خریدار منتقل میشود.
شرایط بارنامه در روش FCA
یکی از موضوعات مهم در روش FCA، شرایط بارنامه است. بارنامه یا Bill of Lading سندی است که نشان میدهد کالا توسط حملکننده دریافت شده و معمولاً در معاملات دریایی از آن استفاده میشود. با توجه به این که در روش FCA، فروشنده مسئولیت تحویل کالا تا مکان تعیین‌شده را دارد، صدور بارنامه میتواند شرایط خاصی را به همراه داشته باشد:
- درخواست صدور بارنامه توسط خریدار: در روش FCA، بارنامه توسط حملکننده صادر میشود. خریدار میتواند از فروشنده درخواست کند تا در صورت امکان بارنامه‌ای دریافت کند که نشان دهد کالا به حملکننده تحویل داده شده است. این درخواست معمولاً برای تأیید مالکیت کالا و سهولت در ترخیص کالا از گمرک مفید است.
- صدور بارنامه با ذکر “On Board”: در برخی موارد، خریداران درخواست می‌کنند تا بارنامه‌ای با عنوان “On Board” صادر شود که نشان دهد کالا به‌طور مستقیم به کشتی بارگیری شده است. اما این درخواست برای فروشنده‌ای که طبق اینکوترمز FCA تحویل کالا را انجام میدهد، ممکن است چالش‌برانگیز باشد، زیرا فروشنده وظیفه‌ای در قبال بارگیری کالا به کشتی ندارد. به همین دلیل، بارنامه‌های On Board در روش FCA به‌ندرت استفاده میشود.
- مشکل عدم ارتباط مستقیم با حملکننده: یکی از مشکلات FCA در ارتباط با بارنامه این است که فروشنده ممکن است دسترسی مستقیم به حملکننده نداشته باشد و به‌طور مستقیم بارنامه را دریافت نکند. این موضوع میتواند در برخی موارد به ایجاد مشکلات در اسناد و مدارک منجر شود. در چنین شرایطی، فروشنده میتواند به‌جای بارنامه، از رسید تحویل کالا (Forwarder’s Receipt) استفاده کند.
مزایای روش FCA برای فروشنده و خریدار
استفاده از روش FCA در معاملات بین‌المللی مزایای متعددی را برای هر دو طرف معامله به همراه دارد:
- مزایا برای فروشنده:
- فروشنده پس از تحویل کالا به حملکننده در محل توافق‌شده، مسئولیت خود را انجام داده و دیگر نیازی به تحمل ریسک‌ها و هزینه‌های حمل و نقل ندارد.
- آزادی در انتخاب محل تحویل کالا، که میتواند انبار یا پایانه حمل و نقل باشد و فروشنده را در مدیریت بهتر منابع یاری میدهد.
- نیاز کمتر به انجام عملیات ترخیص کالا و سایر امور مرتبط با حمل و نقل بین‌المللی.
- مزایا برای خریدار:
- خریدار میتواند کنترل بیشتری بر فرآیند حمل و نقل داشته باشد و حمل‌کننده‌ای را انتخاب کند که بهترین قیمت و خدمات را ارائه میدهد.
- در صورت تمایل، خریدار میتواند از بیمه و خدمات اضافی بهره‌مند شود تا ریسک‌های حمل و نقل را به حداقل برساند.
- شرایط FCA به خریدار امکان میدهد تا هزینه‌های حمل و نقل را بر اساس شرایط موجود در بازار و نیازهای خاص خود مدیریت کند.
چالش‌های FCA و نکات کلیدی در استفاده از آن
استفاده از اینکوترمز FCA نیز ممکن است با چالش‌ها و نکاتی همراه باشد که آگاهی از آن‌ها به طرفین معامله کمک می‌کند تا از مشکلات احتمالی جلوگیری کنند:
- ارتباط مؤثر با حملکننده: از آنجا که خریدار باید حملکننده را معرفی کند، ارتباط مؤثر با حملکننده و هماهنگی‌های لازم اهمیت زیادی دارد تا کالا به‌درستی تحویل داده شود.
- اطمینان از صدور اسناد: خریدار باید از فروشنده درخواست کند که تمامی اسناد لازم برای صادرات کالا را فراهم کند تا در فرآیند ترخیص کالا در مقصد مشکلی ایجاد نشود.
- ریسک‌های مرتبط با بارگیری: اگر محل تحویل در یک انبار یا کارخانه است، خریدار باید توجه داشته باشد که مسئولیت بارگیری و هزینه‌های آن ممکن است بر عهده او باشد، مگر اینکه در توافق‌نامه تصریح شده باشد.
موارد استفاده از FCA در حمل و نقل بین‌المللی
روش FCA به‌ویژه در مواردی که حمل و نقل چندوجهی و نیاز به انعطاف‌پذیری در تحویل کالا وجود دارد، بسیار کاربردی است. این روش در صنایعی مانند کشاورزی، صنایع غذایی، لوازم الکترونیکی و محصولات صنعتی به دلیل نیاز به مدیریت دقیق هزینه‌ها و کاهش ریسک‌های حمل و نقل بین‌المللی، به‌طور گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرد.
شرایط بیمه و ریسک در اینکوترمز FCA
در روش FCA، مسئولیت بیمه کردن کالا به عهده خریدار است و فروشنده الزامی به ارائه بیمه ندارد. از لحظه‌ای که فروشنده کالا را به حملکننده تحویل میدهد، تمامی ریسک‌ها به خریدار منتقل میشود. به همین دلیل، خریدار میتواند برای محافظت از کالا در برابر خطرات احتمالی در مسیر حمل و نقل، اقدام به بیمه کردن کالا کند.
از آنجا که روش FCA معمولاً در حمل و نقل چندوجهی (دریایی، هوایی، زمینی یا ترکیبی از آن‌ها) به کار می‌رود، توصیه میشود که خریدار بیمه‌ای متناسب با نوع حمل و نقل و ارزش کالا خریداری کند. این اقدام میتواند در صورت بروز حادثه یا خسارت در مسیر، خریدار را از زیان مالی محافظت کند.
تفاوت اینکوترمز FCA با سایر اینکوترمزهای رایج
درک تفاوت FCA با سایر روش‌های اینکوترمز به طرفین کمک می‌کند تا انتخاب مناسب‌تری در قراردادهای بین‌المللی داشته باشند. در ادامه، به تفاوت‌های FCA با برخی دیگر از اصطلاحات اینکوترمز اشاره می‌کنیم:
- FCA در مقابل FOB (Free on Board): در FOB، فروشنده موظف است کالا را تا لحظه بارگیری بر روی کشتی حمل کند، اما در FCA، مسئولیت فروشنده تنها تا زمان تحویل کالا به حملکننده در مکان توافق‌شده (مانند انبار یا پایانه حمل و نقل) است.
- FCA در مقابل EXW (Ex Works): در EXW، فروشنده تنها کالا را در محل خود آماده کرده و تمامی هزینه‌ها و مسئولیت‌های حمل و نقل و ریسک‌ها به عهده خریدار است. اما در FCA، فروشنده تا زمان تحویل کالا به حملکننده تعیین‌شده توسط خریدار، وظایف بیشتری را بر عهده دارد.
- FCA در مقابل CPT (Carriage Paid To): در CPT، فروشنده مسئولیت حمل کالا تا محل تعیین‌شده در کشور مقصد را به عهده دارد و هزینه‌های حمل و نقل تا آنجا را پرداخت می‌کند. اما در FCA، پس از تحویل کالا به حملکننده در محل مبدا، مسئولیت‌های فروشنده به پایان می‌رسد.
نکات کلیدی در استفاده از اینکوترمز FCA
استفاده از FCA در قراردادهای بین‌المللی با توجه به شرایط و ویژگی‌های خاص آن، نیازمند دقت و رعایت نکات مهمی است که در ادامه به برخی از آن‌ها اشاره میشود:
- انتخاب دقیق مکان تحویل: مکان تحویل باید به‌دقت مشخص شود تا از بروز اختلاف و مشکلات احتمالی جلوگیری شود. خریدار باید اطمینان حاصل کند که مکان تحویل برای حملکننده او قابل‌دسترس است.
- تأکید بر صدور اسناد ضروری: از آنجا که فروشنده مسئول صادرات کالا است، باید تمامی اسناد و مجوزهای مربوطه را به‌درستی تهیه کند تا از بروز مشکلات گمرکی و قانونی جلوگیری شود.
- تعیین دقیق حملکننده: خریدار باید حمل‌کننده‌ای را انتخاب کند که بتواند با فروشنده همکاری مناسب داشته باشد و در تحویل و حمل کالا مشکلی ایجاد نکند.
- بررسی قوانین محلی: بسته به کشورهایی که کالا از آن‌ها عبور می‌کند، قوانین گمرکی و مقررات متفاوتی ممکن است بر کالا اعمال شوند. بنابراین، توصیه میشود که طرفین از قوانین محلی و مقررات حمل و نقل کشور مبدا و مقصد آگاهی کافی داشته باشند.
جمع‌بندی
اینکوترمز FCA یکی از رایج‌ترین اصطلاحات تجاری در معاملات بین‌المللی است که با ارائه یک چارچوب واضح، تقسیم وظایف و ریسک‌ها بین فروشنده و خریدار را تسهیل می‌کند. در این روش، فروشنده مسئول تحویل کالا در محل تعیین‌شده و به حمل‌کننده‌ای است که توسط خریدار تعیین شده، و از آن لحظه، تمامی ریسک‌ها و هزینه‌های حمل و نقل به عهده خریدار خواهد بود.
استفاده از FCA به خریدار کنترل بیشتری بر فرآیند حمل و نقل میدهد، در حالی که فروشنده میتواند پس از تحویل کالا به حملکننده مسئولیت خود را به پایان رسانده و نگرانی از بابت حمل و نقل نداشته باشد. به همین دلیل، FCA به‌ویژه برای شرکت‌هایی که می‌خواهند کنترل بیشتری بر حمل و نقل بین‌المللی خود داشته باشند و همچنین در حمل و نقل چندوجهی، یک انتخاب مناسب است.
در نهایت، مهم است که طرفین قبل از بستن قرارداد، شرایط و الزامات FCA را به‌دقت بررسی کرده و در مورد مسائل حساس همچون محل تحویل، اسناد، بیمه و حملکننده به توافق برسند. این اقدام نه تنها از مشکلات احتمالی جلوگیری می‌کند، بلکه موجب میشود که فرآیند تجارت بین‌المللی به‌طور روان و بدون مشکل انجام شود.
اینکوترمز FCA چیست؟
در فروش به روش FCA، چه زمانی مسئولیت و ریسک کالا به خریدار منتقل میشود؟
در این روش، وقتی کالا به حملکننده یا نماینده خریدار تحویل داده شود، مسئولیت و ریسک به خریدار منتقل میشود.
آیا فروشنده در شرایط FCA موظف به تهیه بیمه است؟
خیر، در شرایط FCA، فروشنده نیازی به تهیه بیمه ندارد و این وظیفه به عهده خریدار است، مگر اینکه خریدار درخواست دیگری داشته باشد.
نحوه صدور بارنامه در شرایط FCA چگونه است؟
بارنامه باید به نام خریدار صادر شود، چراکه پس از تحویل کالا به حملکننده، مسئولیت و ریسک کالا به خریدار منتقل شده است.
در شرایط FCA، فروشنده کالا را تا کدام نقطه تحویل میدهد؟
فروشنده میتواند کالا را در محل کسبوکار خود یا هر مکان دیگری که مورد توافق طرفین باشد، به حملکننده تحویل دهد.
آیا FCA فقط برای حملونقل خاصی استفاده میشود؟
خیر، اینکوترمز FCA برای انواع مختلف حملونقل، از جمله دریایی، هوایی، زمینی و چندوجهی قابل استفاده است.
