ترخیصیه سندی مهم در فرآیند حمل و نقل و ترخیص کالا است که پس از رسیدن کالا به مقصد صادر میشود و نشاندهنده امکان ترخیص کالا از گمرک توسط واردکننده یا نماینده وی است. به عبارت دیگر، ترخیصیه اجازهنامهای برای تحویل کالا به واردکننده از انبار گمرک است. برای فهم دقیقتر ترخیصیه و تفاوت آن با بارنامه، بهتر است ابتدا مفهوم ترخیصیه، جزئیات کاربرد آن و نقش آن در فرآیند واردات و صادرات را بررسی کنیم.
ترخیصیه چیست؟
ترخیصیه (Delivery Order) سندی است که توسط شرکت حمل و نقل یا فورواردر کالا برای تحویل به واردکننده یا گیرنده کالا صادر میشود. این سند پس از ورود کالا به گمرک کشور مقصد و با ارائه بارنامه به شرکت حمل و نقل صادر میشود و به واردکننده امکان میدهد که پس از انجام مراحل گمرکی، کالا را از گمرک دریافت کند.
ترخیصیه بهعنوان مجوزی رسمی عمل میکند و مشخص میکند که کالا آماده ترخیص از گمرک است. این سند عموماً شامل اطلاعاتی نظیر مشخصات کالا، نام گیرنده و مقصد نهایی کالا است.
انواع ترخیصیه
ترخیصیهها بسته به نوع حمل و نقل و نحوه پرداخت هزینهها در چند نوع مختلف صادر میشوند که عبارتند از:
- ترخیصیه دریایی: این نوع ترخیصیه برای کالاهایی صادر میشود که از طریق دریا به مقصد میرسند. شرکت کشتیرانی یا نماینده آن پس از ورود کالا به بندر مقصد، ترخیصیه را صادر میکند و به واردکننده اجازه تحویل کالا را میدهد.
- ترخیصیه هوایی: برای کالاهایی که از طریق هوایی به مقصد ارسال میشوند، ترخیصیه هوایی صادر میشود. در این روش، شرکتهای هواپیمایی به عنوان مسئول حمل و نقل عمل کرده و پس از پرداخت هزینهها توسط واردکننده، ترخیصیه را صادر میکنند.
- ترخیصیه ریلی: کالاهایی که از طریق راهآهن حمل میشوند، به ترخیصیه ریلی نیاز دارند. شرکتهای حمل و نقل ریلی پس از ورود کالا به مقصد و انجام امور اداری، ترخیصیه ریلی را صادر میکنند.
- ترخیصیه زمینی: کالاهایی که از طریق جاده و کامیونها به مقصد میرسند، ترخیصیه زمینی نیاز دارند. این نوع ترخیصیه توسط شرکتهای حمل و نقل زمینی یا کارگزاران گمرکی صادر میشود.
فرآیند صدور ترخیصیه
صدور ترخیصیه یکی از مراحل پایانی در حمل و نقل کالا است و پس از اتمام فرآیندهای گمرکی و پرداخت هزینههای مرتبط صورت میگیرد. مراحل صدور ترخیصیه به شکل زیر است:
- ارائه مدارک به شرکت حمل و نقل: واردکننده یا نماینده وی با در دست داشتن بارنامه و سایر مدارک مورد نیاز به شرکت حمل و نقل مراجعه میکند.
- بررسی و تأیید مدارک: شرکت حمل و نقل مدارک را بررسی و پس از اطمینان از پرداخت هزینهها و صحت اطلاعات، اقدام به صدور ترخیصیه میکند.
- صدور ترخیصیه: پس از تکمیل بررسیها، ترخیصیه برای واردکننده صادر و به وی تحویل داده میشود. این سند به واردکننده اجازه میدهد تا به گمرک مراجعه کرده و مراحل ترخیص کالا را انجام دهد.
- ترخیص کالا از گمرک: پس از دریافت ترخیصیه، واردکننده میتواند با ارائه آن به گمرک، کالا را از انبار گمرکی دریافت کند.
تفاوت ترخیصیه و بارنامه
بارنامه و ترخیصیه دو سند مجزا و با کاربردهای متفاوت در فرآیند حمل و نقل و گمرکی هستند. در ادامه به تفاوتهای کلیدی این دو سند میپردازیم:
1. مفهوم و کاربرد
- بارنامه (Bill of Lading) سندی است که توسط شرکت حمل و نقل در مبدأ صادر میشود و نشاندهنده مالکیت کالا در طول مسیر است. بارنامه اطلاعات مربوط به نوع کالا، وزن، تعداد، شرایط حمل و نام گیرنده را شامل میشود و در واقع نوعی رسید رسمی از طرف شرکت حمل و نقل به فرستنده است.
- ترخیصیه، همانطور که اشاره شد، سندی است که پس از رسیدن کالا به مقصد توسط شرکت حمل و نقل صادر میشود و اجازه ترخیص کالا را به واردکننده میدهد.
2. زمان صدور
- بارنامه در مبدأ و پیش از ارسال کالا صادر میشود و تا زمان تحویل کالا به گیرنده همراه آن است.
- ترخیصیه پس از ورود کالا به مقصد و پس از انجام مراحل گمرکی صادر میشود.
3. هدف و کارکرد
- بارنامه نقش مالکیتی دارد و نشاندهنده مالکیت و مشخصات کالا در طول مسیر حمل و نقل است. این سند همچنین ممکن است به عنوان وثیقه برای انجام امور مالی نظیر دریافت اعتبار نیز مورد استفاده قرار گیرد.
- ترخیصیه به عنوان مجوز نهایی برای تحویل کالا به گیرنده عمل میکند و به واردکننده امکان دریافت کالا از انبار گمرک را میدهد.
4. صادرکننده سند
- بارنامه توسط شرکت حمل و نقل یا فورواردر در مبدأ صادر میشود.
- ترخیصیه توسط نماینده شرکت حمل و نقل یا کشتیرانی در مقصد صادر میشود.
5. نقش در فرآیند گمرکی
- بارنامه یکی از اسناد اساسی در مراحل گمرکی است و برای ثبت اطلاعات کالا در گمرک از آن استفاده میشود.
- ترخیصیه برای مرحله نهایی و ترخیص کالا از گمرک مورد نیاز است و پس از تأیید گمرک به واردکننده اجازه تحویل کالا داده میشود.
اهمیت ترخیصیه در تجارت بینالمللی
ترخیصیه یکی از مهمترین اسناد برای واردکنندگان کالا است، چرا که بدون آن امکان ترخیص کالا از گمرک و تحویل به گیرنده وجود ندارد. این سند باعث تسهیل در فرآیند تحویل کالا و جلوگیری از تأخیرات ناشی از مراحل گمرکی میشود. اهمیت ترخیصیه از چند جنبه قابل بررسی است:
- تسهیل در مدیریت زمانبندی: با دریافت ترخیصیه، واردکننده میتواند زمان دقیق تحویل کالا را برنامهریزی کند.
- کنترل دقیق و رسمی بر فرآیند واردات: ترخیصیه به عنوان مجوزی رسمی از طرف شرکت حمل و نقل عمل میکند که به گمرک اعلام میکند کالا برای تحویل به گیرنده آماده است.
- کاهش هزینههای انبارداری: با دریافت ترخیصیه و انجام سریعتر فرآیند ترخیص، واردکننده میتواند از هزینههای اضافی انبارداری در گمرک جلوگیری کند.
چالشهای مرتبط با ترخیصیه
در فرآیند صدور و استفاده از ترخیصیه ممکن است چالشها و مشکلاتی به وجود آید که برخی از آنها عبارتند از:
- تأخیر در صدور ترخیصیه: گاهی به دلیل مشکلات اداری یا ناهماهنگیها در شرکت حمل و نقل، صدور ترخیصیه به تأخیر میافتد که میتواند باعث افزایش هزینههای انبارداری و زمان تحویل کالا شود.
- عدم تطابق مدارک: اگر مدارک ارائه شده توسط واردکننده با اطلاعات بارنامه یا سایر اسناد مطابقت نداشته باشد، ممکن است صدور ترخیصیه به مشکل برخورد کند.
- مشکلات در پرداخت هزینهها: در صورتی که واردکننده تمامی هزینههای مربوط به حمل و نقل و گمرکی را به صورت کامل پرداخت نکرده باشد، صدور ترخیصیه به تأخیر میافتد.
- نیاز به بررسیهای بیشتر گمرکی: در برخی موارد، کالاها نیاز به بازرسی و بررسیهای بیشتری دارند که ممکن است صدور ترخیصیه را به تأخیر بیندازد.
نقش ترخیصیه در بهبود زنجیره تأمین
در دنیای تجارت بینالمللی، سرعت و دقت در تحویل کالاها بسیار اهمیت دارد و ترخیصیه به عنوان یکی از ابزارهای مهم در بهبود زنجیره تأمین عمل میکند. در این بخش، به نقش ترخیصیه در تسهیل و بهبود زنجیره تأمین و نقش آن در کاهش ریسکها و بهینهسازی فرآیندها خواهیم پرداخت:
1. افزایش شفافیت در تحویل کالا
با وجود ترخیصیه، شرکتهای حمل و نقل، واردکنندگان و مقامات گمرکی میتوانند از وضعیت تحویل کالاها به صورت شفاف مطلع شوند. این شفافیت بهویژه برای واردکنندگان مهم است، چرا که میتوانند وضعیت دقیق محموله خود را پیگیری کرده و اقدامات لازم را برای ترخیص و تحویل کالا به مشتریان انجام دهند.
2. بهینهسازی زمان و کاهش هزینههای زنجیره تأمین
ترخیصیه به واردکننده این امکان را میدهد که با برنامهریزی دقیقتر و سریعتر کالا را از گمرک تحویل بگیرد. این فرآیند باعث میشود که مدت زمان توقف کالا در گمرک کاهش یابد، و به این ترتیب، هزینههای انبارداری و سایر هزینههای مرتبط نیز کاهش پیدا کند.
3. مدیریت بهتر ریسکها و مشکلات گمرکی
ترخیصیه به عنوان یک سند معتبر، به واردکننده امکان میدهد که با کاهش مشکلات مربوط به مالکیت کالا، سریعتر و با ریسک کمتری کالا را از گمرک خارج کند. در مواردی که کالا با تاخیر به مقصد میرسد یا در گمرک به بررسی بیشتری نیاز دارد، وجود ترخیصیه به عنوان مدرکی رسمی میتواند به حل مشکلات قانونی و جلوگیری از جریمههای گمرکی کمک کند.
4. امکان پیگیری و کنترل بهتر کالاها در زنجیره تأمین
با ارائه ترخیصیه، شرکتهای حمل و نقل و واردکنندگان قادر به پیگیری دقیق وضعیت محمولهها هستند. این پیگیری، در بهبود کنترل کیفیت، نظارت بر زمان تحویل و مدیریت موجودی کالاها در زنجیره تأمین موثر است و از عدم اطمینان در زمانبندیها جلوگیری میکند.
چالشهای قانونی و مقرراتی مرتبط با ترخیصیه
ترخیصیه به دلیل اینکه نقش مهمی در فرآیند ترخیص کالا دارد، ممکن است با چالشهای قانونی و مقرراتی مختلفی روبهرو شود که به برخی از آنها اشاره میکنیم:
- تطبیق با مقررات خاص کشورهای مختلف هر کشور قوانین و مقررات خاصی برای واردات و صادرات کالا دارد و ممکن است ترخیصیهای که در یک کشور صادر شده است، با مقررات کشور مقصد سازگاری کامل نداشته باشد. این موضوع میتواند باعث تأخیر و پیچیدگی در فرآیند ترخیص شود.
- بررسیهای دقیقتر برای کالاهای خاص برای برخی از کالاها مانند مواد شیمیایی، داروها، محصولات غذایی و تجهیزات پزشکی، مقررات سختگیرانهتری در گمرکها وجود دارد و ممکن است برای صدور ترخیصیه نیاز به ارائه مدارک اضافی و تأییدیههای ویژه باشد.
- الزامات امنیتی و بازرسیهای مضاعف در برخی موارد، با توجه به مسائل امنیتی و بینالمللی، کالاها باید بازرسیهای امنیتی ویژهای را در گمرک پشت سر بگذارند. این موضوع میتواند صدور ترخیصیه و ترخیص کالا را به تأخیر بیندازد.
- چالشهای مالی و مالیاتی در صورتی که پرداخت هزینههای گمرکی و مالیاتها به صورت کامل توسط واردکننده انجام نشود، صدور ترخیصیه با مشکل مواجه میشود و کالا در انبار گمرک باقی میماند.
دیجیتالیسازی ترخیصیه و آینده آن در تجارت بینالمللی
امروزه با پیشرفت فناوریهای دیجیتال، دیجیتالیسازی ترخیصیه به عنوان یکی از راهکارهای بهبود کارایی و سرعت در فرآیند حمل و نقل بینالمللی مطرح شده است. دیجیتالی کردن ترخیصیهها میتواند مزایای فراوانی به همراه داشته باشد که در زیر به برخی از آنها اشاره میشود:
- کاهش زمان و هزینهها دیجیتالیسازی ترخیصیه به واردکنندگان و شرکتهای حمل و نقل امکان میدهد که به صورت الکترونیکی و سریعتر به این اسناد دسترسی داشته باشند، و از ارسال و دریافت نسخههای کاغذی و پستی جلوگیری کنند. این موضوع منجر به کاهش هزینهها و زمان صرفشده در فرآیند صدور و تحویل ترخیصیه میشود.
- افزایش امنیت و جلوگیری از جعل اسناد یکی از چالشهای اصلی در تجارت بینالمللی، جعل اسناد است. با دیجیتالیسازی و استفاده از فناوریهایی نظیر بلاکچین، امکان جعل ترخیصیه کاهش مییابد و امنیت بیشتری در فرآیند حمل و نقل و ترخیص کالا ایجاد میشود.
- افزایش شفافیت و سهولت در پیگیری کالا دیجیتالیسازی ترخیصیه این امکان را فراهم میآورد که واردکننده و مقامات گمرکی بتوانند در هر لحظه به اطلاعات و وضعیت ترخیص کالا دسترسی داشته باشند و از این طریق شفافیت و سهولت بیشتری در فرآیند ترخیص ایجاد میشود.
- همکاری بهتر بین کشورها و گمرکها استفاده از ترخیصیههای دیجیتالی باعث میشود که تبادل اطلاعات و هماهنگی بین گمرکها و مقامات مختلف کشورها بهبود یابد. این امر میتواند به تسهیل و تسریع فرآیندهای گمرکی و تجاری بین کشورها کمک کند.
سخن پایانی
ترخیصیه بهعنوان یک سند کلیدی در فرآیند ترخیص کالا، نقشی حیاتی در تسهیل و بهبود فرآیندهای گمرکی و حمل و نقل ایفا میکند. این سند، اجازهنامهای رسمی برای تحویل کالا به واردکننده است و پس از ورود کالا به مقصد صادر میشود. تفاوت آن با بارنامه در ماهیت و زمان صدور، هدف و کاربرد آن است.
در دنیای امروزی، با پیشرفت تکنولوژی و دیجیتالیسازی، نقش ترخیصیهها در بهبود کارایی، کاهش هزینهها و جلوگیری از مشکلات قانونی و امنیتی بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است. دیجیتالی کردن این اسناد، با افزایش امنیت و شفافیت و سهولت در پیگیری، میتواند به واردکنندگان و صادرکنندگان کمک کند که فرآیندهای تجاری را با سرعت و دقت بیشتری انجام دهند و از پیچیدگیهای غیرضروری جلوگیری کنند.
در نهایت، ترخیصیه یکی از مهمترین ابزارها در مدیریت صحیح و مؤثر زنجیره تأمین و تجارت بینالمللی است و با بهرهگیری از فناوریهای نوین، میتوان به بهبود مستمر و پیشرفت در این زمینه دست یافت.
ترخیصیه چیست؟
ترخیصیه سندی است که توسط شرکت حملونقل یا نماینده آن صادر میشود و نشاندهنده این است که گیرنده میتواند کالا را از گمرک دریافت کند. این سند تأیید میکند که تمام هزینهها و مراحل قانونی مرتبط با حمل کالا انجام شده است.
تفاوت اصلی ترخیصیه با بارنامه چیست؟
بارنامه سندی است که به مالکیت و محموله کالا در طول حمل و نقل اشاره دارد، در حالی که ترخیصیه سندی است که پس از ورود کالا به مقصد صادر میشود و به گیرنده اجازه میدهد کالا را از گمرک ترخیص کند.
چه کسی ترخیصیه را صادر میکند؟
ترخیصیه معمولاً توسط شرکت حملونقل یا نماینده آن در مقصد صادر میشود و به گیرنده تحویل داده میشود تا کالا را ترخیص کند.
آیا ترخیصیه برای دریافت کالا ضروری است؟
بله، بدون داشتن ترخیصیه گیرنده نمیتواند کالا را از گمرک دریافت کند، زیرا این سند نشان میدهد که مراحل پرداخت و تشریفات قانونی تکمیل شده است.
آیا ترخیصیه میتواند جایگزین بارنامه شود؟
خیر، ترخیصیه و بارنامه دو سند متفاوت با وظایف و کاربردهای مختلف هستند. بارنامه مربوط به مالکیت و حمل کالا در مسیر است، در حالی که ترخیصیه برای مراحل نهایی و تحویل کالا در مقصد استفاده میشود.
مراحل دریافت ترخیصیه چگونه است؟
پس از رسیدن کالا به مقصد و پرداخت هزینههای مربوطه توسط گیرنده، شرکت حملونقل یا نماینده آن ترخیصیه را صادر میکند که با ارائه آن گیرنده میتواند کالا را از گمرک ترخیص کند.