در دنیای تجارت بینالمللی، هر محمولهای که از مرزهای یک کشور عبور میکند، باید بهصورت دقیق و شفاف در نظام گمرکی ثبت و مدیریت شود. یکی از مهمترین ابزارهای این نظام، «شماره کوتاژ» است؛ شناسهای یکتا که پس از ثبت اظهارنامه در سامانه جامع امور گمرکی (EPL) به کالا اختصاص داده میشود و از آن لحظه به بعد، تمام مراحل اداری، مالی و کنترلی محموله بر اساس همین شماره انجام میگیرد. به بیان دیگر، کوتاژ نقش «شماره پرونده» را برای هر اظهارنامه وارداتی یا صادراتی ایفا میکند و بدون آن عملاً هیچگونه پیگیری و ترخیص رسمی امکانپذیر نخواهد بود.
شناخت درست مفهوم کوتاژ و کاربردهای آن برای تمامی فعالان حوزه بازرگانی، از واردکنندگان و صادرکنندگان تا ترخیصکاران و شرکتهای حملونقل بینالمللی، ضرورت دارد. شماره کوتاژ علاوه بر استفاده در فرآیند ترخیص، در مکاتبات با گمرک، بانکها، سازمانهای نظارتی، رفع تعهدات ارزی و حتی رسیدگی به اختلافات و پروندههای حقوقی نیز مبنای استناد و پیگیری است. از این رو، کوچکترین خطا در مرحله اظهار و دریافت کوتاژ میتواند به تأخیر در ترخیص، افزایش هزینهها و بروز مشکلات اداری و قانونی منجر شود.
در این مقاله بهصورت جامع به این پرسشها پاسخ داده میشود که کوتاژ چیست، شماره کوتاژ دقیقاً چه مفهومی دارد، چه کاربردهایی در نظام گمرکی و تجارت بینالمللی ایفا میکند و چگونه میتوان کوتاژ وارداتی و صادراتی را از طریق سامانه EPL دریافت و استعلام کرد. همچنین به مدارک لازم برای ثبت اظهارنامه، تفاوت کوتاژ با کد ثبت سفارش، نقش کوتاژ در تسویههای ارزی و اهمیت آن در شفافیت و کنترل جریان کالا پرداخته خواهد شد تا خواننده تصویری روشن و کاربردی از این اصطلاح کلیدی گمرکی به دست آورد.
کوتاژ چیست؟
کوتاژ (Cotage یا کوتاژ گمرکی) یک اصطلاح تخصصی در امور گمرکی ایران است و به شماره ثبت اظهارنامه گمرکی گفته میشود. هنگامی که صاحب کالا یا نماینده او اطلاعات محموله را در سامانه گمرک ثبت میکند، سیستم بهطور خودکار یک شماره یکتا صادر میکند که «کوتاژ» نام دارد. این شماره در تمام مراحل ترخیص، پیگیری و تشریفات گمرکی مورد استفاده قرار میگیرد.
کاربردهای اصلی کوتاژ
-
شناسایی رسمی یک اظهارنامه در گمرک
-
پیگیری وضعیت ترخیص کالا
-
انجام مراحل ارزیابی، پرداخت حقوق ورودی و صدور مجوزها
-
ثبت سوابق واردات یا صادرات کالا
اهمیت کوتاژ
کوتاژ مانند کد پرونده عمل میکند و بدون آن هیچیک از مراحل قانونی ترخیص کالا امکانپذیر نیست. بنابراین یکی از مهمترین شناسهها در فرایند واردات و صادرات محسوب میشود.
بهطور خلاصه، کوتاژ همان شماره رسمی و یکتای اظهارنامه گمرکی است که برای شناسایی و پیگیری کالا در گمرک به کار میرود.
کاربردهای کوتاژ
- پیگیری محمولهها: شماره کوتاژ به واردکنندگان و صادرکنندگان امکان میدهد تا به راحتی و به صورت دقیق وضعیت محموله خود را در مراحل مختلف ترخیص گمرکی پیگیری کنند. این امر باعث افزایش شفافیت و کاهش خطاها میشود.
- مدیریت فرآیندهای گمرکی: کوتاژ به گمرک کمک میکند تا فرآیندهای مربوط به ترخیص کالاها را به صورت منظم و سازمانیافته مدیریت کند. با استفاده از این شماره، تمامی اطلاعات مربوط به یک اظهارنامه خاص به راحتی قابل دسترسی است.
- رصد و کنترل واردات و صادرات: با استفاده از شماره کوتاژ، مقامات گمرکی میتوانند به راحتی رصد و کنترل کالاهای وارداتی و صادراتی را انجام دهند. این امر به جلوگیری از قاچاق و تضمین انطباق با قوانین و مقررات کمک میکند.
- شفافیت در معاملات تجاری: شماره کوتاژ در مدارک حمل و نقل و تجاری ذکر میشود و به شفافیت و اعتماد در معاملات تجاری بین المللی کمک میکند. این شماره به عنوان یک شناسه معتبر، اطلاعات دقیقی را درباره محمولهها فراهم میکند.
- تسهیل در ارزیابی و تخلیه کالاها: با استفاده از کوتاژ، فرآیند ارزیابی و تخلیه کالاها در گمرک سریعتر و کارآمدتر میشود. این شماره به مأموران گمرکی کمک میکند تا اطلاعات مورد نیاز را به سرعت پیدا کرده و فرآیندها را تسریع کنند.
در اینجا جدولی از کاربردهای “کوتاژ” (CO-TAJ) آوردهام. منظور از کوتاژ، شمارهای است که در گمرک برای اظهارنامههای وارداتی یا صادراتی در سامانه جامع امور گمرکی ثبت میشود. این شماره، نقش کلیدی در فرآیند ترخیص کالا دارد.
| کاربرد کوتاژ | توضیحات کامل و جزئیات |
|---|---|
| شناسایی یکتای اظهارنامه گمرکی | هر اظهارنامه گمرکی دارای یک شماره کوتاژ منحصر به فرد است که جهت رهگیری، پیگیری و ثبت اطلاعات کالا استفاده میشود. این شماره مانند شناسه ملی برای هر اظهارنامه عمل میکند. |
| رهگیری وضعیت ترخیص کالا | با استفاده از شماره کوتاژ، صاحبان کالا یا ترخیصکاران میتوانند مراحل مختلف ترخیص کالا (از ثبت تا صدور پروانه) را در سامانه EPL یا پنجره واحد گمرکی پیگیری کنند. |
| استعلام و دریافت اطلاعات از سامانهها | در سامانههای گمرکی (نظیر EPL و ePL Customs)، برای دریافت اطلاعاتی مانند وضعیت مجوزها، بررسی قبض انبار، پرداختها و … از شماره کوتاژ استفاده میشود. |
| ارائه به بانک جهت دریافت ارز یا تسویه ارزی | برای واردات کالا با استفاده از ارز بانکی، شماره کوتاژ باید به بانک ارائه شود تا فرآیند تخصیص یا تسویه ارز تکمیل شود. در برخی موارد نیز به عنوان مستند استفاده میشود. |
| استفاده در سامانه جامع تجارت (NTSW) | در سامانه جامع تجارت، شماره کوتاژ برای تطبیق اطلاعات تجاری (پیشفاکتور، ثبت سفارش) با اظهارنامه گمرکی مورد استفاده قرار میگیرد. این کار در راستای شفافسازی و مبارزه با قاچاق است. |
| ثبت و بررسی در مراجع نظارتی و قانونی | نهادهای نظارتی مانند سازمان تعزیرات، دیوان محاسبات، یا حتی گمرکات داخلی برای بررسی پروندهها یا رسیدگی به تخلفات، از شماره کوتاژ برای دستیابی به سوابق کالا و عملیات گمرکی استفاده میکنند. |
| تسویه حساب با گمرک و بررسی حقوق ورودی | برای محاسبه و پرداخت حقوق و عوارض گمرکی، کوتاژ به عنوان شناسه اظهارنامه مرجع اصلی محاسبه هزینهها، سود بازرگانی، ارزش گمرکی و … محسوب میشود. |
| تسهیل در امور ترخیص توسط ترخیصکار | ترخیصکاران حرفهای برای پیگیری سریعتر امور گمرکی موکلین خود، شماره کوتاژ را دریافت کرده و با آن مستقیماً امور مربوطه را از طریق سامانهها و دفاتر گمرک انجام میدهند. |
| مستندات حمل و تحویل کالا | شرکتهای حملونقل، انبارهای عمومی و بنادر برای تحویل کالا نیاز به ارائه شماره کوتاژ دارند تا بررسی شود که ترخیص انجام شده و کالا مجاز به خروج است. |
اهمیت کوتاژ در تجارت بینالمللی
کوتاژ نقش مهمی در تسهیل تجارت بینالمللی ایفا میکند. با ارائه یک سیستم منظم و دقیق برای پیگیری و مدیریت کالاها، کوتاژ به کاهش تأخیرها و هزینهها در فرآیندهای گمرکی کمک میکند. همچنین، این شماره به بهبود همکاری بین تجار، نمایندگان گمرکی و مقامات گمرکی کمک کرده و باعث افزایش کارایی و انطباق با قوانین بینالمللی میشود.
اهمیت کوتاژ در تجارت بینالمللی بسیار حیاتی و چندبعدی است، چون عملاً یکی از پایههای کلیدی شفافسازی، رهگیری و قانونی بودن جریان کالا بین کشورهاست. در ادامه، جزئیات اهمیت کوتاژ رو به شکل منظم آورده ایم:
| زمینه | شرح اهمیت |
|---|---|
| شفافسازی جریان کالا | کوتاژ بهعنوان شناسه یکتا برای هر اظهارنامه گمرکی، امکان ردیابی دقیق کالاها در سطح بینالمللی را فراهم میکند. این باعث میشود تمام اطلاعات تجاری، مالی و گمرکی کالا شفاف و قابل پیگیری باشد. |
| مبارزه با قاچاق و تخلفات گمرکی | دولتها و نهادهای نظارتی از شماره کوتاژ برای جلوگیری از ورود یا خروج غیرقانونی کالاها استفاده میکنند. کالاهایی که بدون کوتاژ یا با کوتاژ جعلی حمل میشوند، به راحتی شناسایی میگردند. |
| تسهیل تجارت قانونی و سرعتبخشی به ترخیص کالا | وجود کوتاژ، باعث تسهیل فرآیند ترخیص و کاهش زمان توقف کالا در گمرک میشود. سیستمهای الکترونیکی با استفاده از این شماره، اتوماسیون فرآیندها را ممکن میسازند. |
| ارتباط بین سیستمهای بینالمللی و داخلی | کوتاژ پلی ارتباطی بین سامانههای داخلی (مثل گمرک، بانک مرکزی، سامانه جامع تجارت) و سامانههای خارجی (مانند سیستمهای ERP شرکتها یا گمرکات سایر کشورها) است. |
| ارائه مدارک به نهادهای بینالمللی | در مذاکرات تجاری، تسویههای مالی، بررسیهای قانونی یا مالیاتی، شماره کوتاژ به عنوان سند رسمی مورد استناد قرار میگیرد. مثلاً در LCها، یا پرداختهای بانکی، یکی از مدارک مرجع است. |
| حفظ حقوق واردکنندگان و صادرکنندگان | اگر مشکلی در ترخیص یا تحویل کالا پیش بیاید، کوتاژ به عنوان سند حقوقی و رسمی میتواند به واردکننده یا صادرکننده برای پیگیری قانونی کمک کند. |
| دسترسی به دادههای آماری تجارت خارجی | اطلاعات کوتاژها منبع مهمی برای تحلیلهای کلان در حوزه تجارت بینالملل، تراز تجاری، میزان واردات و صادرات، و روندهای بازار محسوب میشود. |
| تسهیل در تخصیص ارز و عملیات ارزی | بدون وجود کوتاژ، بانکها نمیتوانند به واردکننده ارز تخصیص دهند یا حواله ارزی را تأیید کنند. بانک مرکزی از این شماره برای تطابق واردات واقعی با تخصیص ارزی استفاده میکند. |
| استانداردسازی رویههای گمرکی | کوتاژ، بخشی از فرآیندهای استاندارد گمرکی است که باعث میشود رویههای بین کشورها هماهنگ و قابل مقایسه باشد، در نتیجه همکاریهای بینالمللی در حوزه گمرک تسهیل میشود. |

شماره کوتاژ چیست؟
شماره کوتاژ شناسه یکتایی است که پس از ثبت اظهارنامه واردات یا صادرات در سامانه گمرک، برای هر محموله صادر میشود. این شماره، کد رسمی شناسایی اظهارنامه است و تمام مراحل گمرکی کالا بر اساس آن انجام و پیگیری میشود.
کارکرد شماره کوتاژ
-
ثبت و شناسایی اظهارنامه در گمرک
-
پیگیری وضعیت ترخیص کالا
-
استفاده در مراحل ارزیابی، پرداخت حقوق و عوارض، و بررسی اسناد
-
انجام مکاتبات رسمی میان گمرک و صاحب کالا
اهمیت شماره کوتاژ
این شماره در حکم «شماره پرونده» برای کالای وارداتی یا صادراتی است. بدون شماره کوتاژ، ادامه مراحل قانونی ترخیص امکانپذیر نیست و هیچ اداره گمرکی قادر به پیگیری وضعیت محموله نخواهد بود.
بهطور خلاصه، شماره کوتاژ همان کد یکتای ثبت اظهارنامه گمرکی است که برای مدیریت و پیگیری فرآیند ترخیص کالا استفاده میشود.
نامهای دیگر شماره کوتاژ چیست؟
برای این شماره نامهای دیگری مانند شمارهسریال کوتاژ و سریال اظهارنامه هم استفاده میشود و وجود دارد. درواقع در تمامی مراحل ترخیص کالا از گمرک برای پیگیری فرایند کار، به این شماره (یک شماره هشترقمی) نیاز است. ممکن است، شاید این پرسش برای شما پیشآمده باشد که کوتاژ صادراتی چیست و کوتاژ وارداتی چیست؟ این دو اصطلاح اسامی دیگر این شماره هستند که به کالاهای وارداتی و صادراتی تعلق میگیرند و از طریق آنها میتوان مراحل ترخیص کالا را ادامه داد.
چگونه شماره کوتاژ دریافت کنیم؟
برای دریافت شماره کوتاژ، باید از طریق سامانه گمرکی EPL (Electronic Port Logistics) اقدام به ثبت اظهارنامه گمرکی کنی. این شماره پس از ثبت نهایی اظهارنامه، بهصورت خودکار توسط سامانه صادر میشود. در ادامه، مراحل دریافت شماره کوتاژ رو کامل و گامبهگام آورده ایم:
مراحل دریافت شماره کوتاژ
| مرحله | توضیح |
|---|---|
| 1. ثبت سفارش در سامانه جامع تجارت (NTSW) | ابتدا باید ثبت سفارش کالای وارداتی یا صادراتی در سامانه جامع تجارت انجام بشه و کد ثبت سفارش گرفته بشه. بدون اون، نمیتونی وارد مرحله اظهار گمرکی بشی. |
| 2. آمادهسازی مدارک و اسناد گمرکی | شامل: فاکتور، پکینگ لیست، بارنامه، بیمهنامه، گواهی مبدأ، مجوزها (در صورت نیاز)، و سایر مدارک مرتبط. |
| 3. ورود به سامانه EPL گمرک (https://epl.irica.ir) | وارد حساب کاربریات میشی (باید قبلاً در سامانه ثبتنام کرده باشی). |
| 4. ثبت اظهارنامه گمرکی | اطلاعات کامل مربوط به کالا و اسناد رو در فرم اظهارنامه وارد میکنی. دقت کن که اطلاعات باید دقیق و بدون مغایرت باشن. |
| 5. تأیید نهایی و ارسال اظهارنامه | پس از تکمیل اظهارنامه و بارگذاری مدارک، گزینه «ارسال اظهارنامه» رو انتخاب میکنی. |
| 6. صدور خودکار شماره کوتاژ توسط سامانه | در صورت صحت اطلاعات و ثبت موفق اظهارنامه، شماره کوتاژ به صورت خودکار توسط سامانه EPL صادر میشه و در پروفایل شما نمایش داده میشه. این شماره معمولاً ۱۴ رقمیه و زمان و گمرک صدور در اون قابل تشخیصه. |
نکات مهم:
- شماره کوتاژ فقط یک بار صادر میشه و قابل تغییر یا حذف نیست.
- اگر در فرایند ثبت اظهار مشکلی باشه (مثل مغایرت یا نبودن مجوز)، سامانه اجازه صدور کوتاژ رو نمیده.
- بعضی از گمرکات ویژه (مثل فرودگاه امام، بندر شهید رجایی) ممکنه فرآیندهای خاص یا سرعت متفاوتی داشته باشن.
- باید ترخیصکار یا نماینده قانونی شرکت این فرآیند رو انجام بده (یا خودت با کارت بازرگانی اقدام کنی).
به چه روشی اظهارنامه گمرکی ثبت کنیم؟
ثبت اظهارنامه گمرکی در ایران یک فرآیند کاملاً الکترونیکی و رسمی است که از طریق سامانه جامع امور گمرکی (EPL) انجام میشود. این کار توسط صاحب کالا یا نماینده قانونی او (ترخیصکار) قابل انجام است. در ادامه، روش ثبت اظهارنامه بهصورت مرحلهبهمرحله و رسمی توضیح داده میشود.
مراحل ثبت اظهارنامه گمرکی
۱. ورود به سامانه EPL گمرک
برای ثبت اظهارنامه، ابتدا باید وارد سامانه جامع گمرکی به آدرس زیر شوید:
-
epl.irica.ir
کاربر باید نام کاربری و رمز عبور فعال در گمرک داشته باشد. در صورت نداشتن حساب، لازم است از گمرک مربوطه درخواست ایجاد دسترسی شود.
۲. انتخاب نوع رویه گمرکی
پس از ورود، نوع عملیات مشخص میشود:
-
واردات قطعی
-
صادرات قطعی
-
ترانزیت داخلی یا خارجی
-
ورود موقت
-
خروج موقت
-
مرجوعی
انتخاب صحیح رویه برای ادامه مراحل ضروری است.
۳. ثبت اطلاعات اظهارنامه
در این مرحله، اطلاعات زیر وارد میشود:
-
مشخصات صاحب کالا
-
مشخصات کالا (نوع، کد تعرفه، وزن، تعداد و…)
-
ارزش کالا بر اساس اسناد خرید
-
اطلاعات مربوط به حملونقل، بارنامه، قبض انبار
-
اطلاعات بستهبندی
-
کشور مبدأ و مقصد
-
نوع ارز و روش پرداخت
این بخش مهمترین مرحله ثبت اظهارنامه است و دقت بالا در ورود اطلاعات الزامی است.
۴. بارگذاری اسناد و مدارک
مدارکی که باید در سامانه بارگذاری شوند شامل:
-
بارنامه
-
قبض انبار
-
فاکتور خرید (Invoice)
-
لیست عدلبندی (Packing List)
-
مجوزهای موردنیاز سازمانهای مربوطه (در صورت ضرورت)
-
کارت بازرگانی یا مجوزهای مرتبط
تمام اسناد باید مطابق استانداردهای گمرک بارگذاری شوند.
۵. دریافت شماره کوتاژ
پس از ثبت نهایی اطلاعات، سامانه بهصورت خودکار:
-
شماره کوتاژ
-
تاریخ و ساعت ثبت اظهارنامه
را صادر میکند. این شماره شناسه رسمی اظهارنامه است و تمام مراحل بعدی با این کد انجام میشود.
۶. انجام مراحل ارزیابی و کنترل گمرکی
پس از دریافت شماره کوتاژ، مراحل زیر انجام میشود:
-
ارزیابی کالا توسط کارشناسان گمرک
-
تطبیق اسناد با محموله
-
تعیین مسیر (سبز، زرد، قرمز)
-
پرداخت حقوق و عوارض گمرکی
-
دریافت مجوزهای لازم (در صورت نیاز)
۷. صدور پروانه گمرکی و ترخیص کالا
پس از تأیید نهایی ارزیاب و پرداخت هزینهها:
-
پروانه گمرکی صادر میشود
-
کالا اجازه خروج از گمرک را پیدا میکند
این آخرین مرحله فرآیند اظهار و ترخیص است.
چه کسانی میتوانند اظهارنامه ثبت کنند؟
-
صاحب کالا
-
نماینده قانونی (وکیل رسمی)
-
ترخیصکار دارای مجوز
-
شرکتهای حملونقل بینالمللی دارای پروانه کارگزار گمرکی
ثبت اظهارنامه گمرکی در ایران کاملاً الکترونیکی و از طریق سامانه EPL انجام میشود. این فرآیند شامل ورود اطلاعات، بارگذاری اسناد، دریافت شماره کوتاژ، ارزیابی گمرکی و در نهایت صدور پروانه ترخیص است. دقت در ثبت اطلاعات و استفاده از اسناد معتبر، نقش مهمی در سرعت و سهولت ترخیص کالا دارد.
دریافت کد کوتاژ گمرکی
برای دریافت کد کوتاژ گمرکی که پیش از ترخیص کالا صادر میشود. شما ابتدا به یک اظهارنامه گمرکی نیاز دارید پس از مراجعه به سایت EPL و ثبتنام ثبت اطلاعات که باید نوع کالا و صاحب کالا درج شود پس از واردکردن این اطلاعات کد کوتاژ به محصول شما تعلق میگیرد، این کد منحصربهفرد و برای اظهارنامه ثبتی شما است. از سوی دیگر، کد کوتاژ در موقعیتهایی همچون ثبت شکایت یا شرکت در کمیسیونهای گمرکی نیز کاربرد دارد.
به چه صورت ارز حاصل از صادرات را دریافت کنیم؟
دریافت ارز حاصل از صادرات در ایران طبق مقررات بانک مرکزی و سازوکارهای رسمی تجارت خارجی انجام میشود. این ارز باید از مسیرهای تعیینشده وارد چرخه اقتصادی کشور شود و سپس در اختیار صادرکننده قرار گیرد یا برای او ثبت شود. روشهای دریافت ارز بسته به نوع کالا، گروه کالایی و سیاستهای ارزی سالانه متفاوت است، اما بهطور کلی از طریق یکی از روشهای زیر انجام میشود:
۱. دریافت ارز از طریق سامانه نیما (NIMA)
رایجترین روش بازگشت ارز صادراتی، عرضه در سامانه نیما است.
در این روش:
-
صادرکننده ارز حاصل از صادرات را در سامانه نیما عرضه میکند.
-
خریداران ارز (واردکنندگان) آن را خریداری میکنند.
-
معادل ریالی پس از معامله به حساب صادرکننده واریز میشود.
این روش برای عمده کالاهای صادراتی الزامی است.
۲. بازگشت ارز از طریق واردات در مقابل صادرات
در این شیوه، صادرکننده میتواند:
-
بهجای عرضه ارز در نیما،
-
خود اقدام به واردات کالا کند یا
-
ارز خود را در اختیار یک واردکننده قرار دهد تا کالایی را وارد کند.
در این صورت، ارز با ثبت در سامانه ساتا و سامانه جامع تجارت بهعنوان «ایفای تعهد ارزی» صادرکننده ثبت میشود.
۳. فروش ارز صادراتی به صرافیهای مجاز
بر اساس بخشنامه بانک مرکزی، صادرکنندگان میتوانند:
-
ارز حاصل از صادرات را به صرافیهای مجاز عرضه کنند.
-
صرافیها معادل ریالی را با نرخ توافقی پرداخت میکنند.
این روش معمولاً برای صادرکنندگان خرد و متوسط مناسب است.
۴. دریافت ارز خارج از کشور برای هزینههای عملیاتی
اگر صادرکننده در خارج از کشور:
-
هزینه دفتر،
-
حملونقل،
-
بازاریابی،
-
یا هزینههای تجاری دارد،
میتواند طبق دستورالعمل بانک مرکزی بخشی از ارز صادراتی را برای پوشش هزینههای خارجی در همان کشور مصرف کند. این مورد باید در سامانه رفع تعهد ارزی ثبت و مستند شود.
۵. بازگشت ارز بهصورت اسکناس و فروش آن
در برخی گروههای کالایی (بهویژه صادرکنندگان کوچک)، امکان دارد ارز بهصورت اسکناس بازگردد و پس از ارائه مدارک در:
-
سامانه نیما
-
یا صرافیهای مجاز
ثبت و به ریال تبدیل شود.
۶. انتقال ارز از طریق حوالههای بینالمللی
اگر خریدار خارجی مبلغ کالا را حواله کند، صادرکننده میتواند:
-
حواله را در حساب خارجی خود دریافت کند،
-
سپس طبق مقررات بانک مرکزی آن را از طریق صرافیها یا بانکهای مجاز وارد کشور کند،
-
و رفع تعهد ارزی انجام دهد.
این روش برای صادرات به کشورهای همسایه رایج است.
نکات مهم درباره دریافت ارز صادراتی
-
صادرکننده موظف است در مهلت تعیینشده (معمولاً ۳ تا ۶ ماه) ارز را به چرخه اقتصادی بازگرداند.
-
تمام مراحل باید در سامانه جامع تجارت و بانک مرکزی ثبت شود.
-
مدارک اصلی شامل پروانه صادراتی، بارنامه، اظهارنامه گمرکی و فاکتور فروش است.
-
نحوه بازگشت ارز در کارت بازرگانی صادرکننده ثبت و در تمدید آن مؤثر است.
جمعبندی
ارز حاصل از صادرات میتواند به سه روش کلی دریافت و بازگشت داده شود:
۱. عرضه در سامانه نیما
۲. واردات در مقابل صادرات
۳. فروش به صرافیهای مجاز
انتخاب روش مناسب به نوع کالا، حجم صادرات و سیاستهای ارزی سال مربوط بستگی دارد.

کاربردهای کوتاژ گمرکی چیست؟
کوتاژ گمرکی یکی از مهمترین شناسههای رسمی در فرآیند واردات و صادرات است و تمامی مراحل قانونی ترخیص کالا بر اساس آن انجام میشود. این شماره نقش کلیدی در شناسایی، پیگیری و مدیریت پروندههای گمرکی دارد. در ادامه، کاربردهای اصلی کوتاژ گمرکی بهصورت رسمی و دقیق بیان شده است:
۱. شناسایی رسمی اظهارنامه
کوتاژ بهعنوان شماره یکتای اظهارنامه در سامانه گمرک ثبت میشود و هر اظهارنامه فقط با این شماره قابل شناسایی است. تمام دستگاههای مرتبط با گمرک نیز از همین شماره برای دسترسی به اطلاعات استفاده میکنند.
۲. پیگیری مراحل ترخیص کالا
تمام فعالیتها شامل ارزیابی، کنترل اسناد، بررسی استانداردها، بازرسی کالا، و مسیرهای سبز، زرد یا قرمز از طریق شماره کوتاژ قابل پیگیری است. صاحب کالا میتواند وضعیت ترخیص را در هر لحظه با این شماره مشاهده کند.
۳. ثبت در سوابق رسمی واردات یا صادرات
شماره کوتاژ بهعنوان مستند اصلی در سوابق تجاری شرکتها و افراد ثبت میشود. این شماره در سابقه صادرات یا واردات جهت گزارشدهی به سازمانهای مختلف بسیار اهمیت دارد.
۴. ارتباط با سامانههای گمرکی
کوتاژ در تمامی سامانههای مرتبط با گمرک مانند سامانه جامع تجارت، سامانه EPL، سامانه ارزش گمرکی و سامانههای سازمانهای مجوزدهنده استفاده میشود. این شماره باعث یکپارچگی اطلاعات بین سیستمهای مختلف میشود.
۵. انجام محاسبات مالی و حقوق ورودی
محاسبه حقوق گمرکی، سود بازرگانی، مالیات بر ارزش افزوده و سایر عوارض بر اساس اطلاعات اظهارنامهای انجام میشود که شناسه آن همان کوتاژ است. تمامی پرداختهای مالی به اظهارنامه مرتبط با همان شماره متصل میشود.
۶. رسیدگی به اختلافات و مسائل حقوقی
در صورت بروز اختلاف میان صاحب کالا و گمرک، شماره کوتاژ مبنای بررسی پرونده در کمیسیونهای رسیدگی، مراجع قضایی و هیأتهای حل اختلاف است. بدون این شماره، هیچ گونه استناد قانونی امکانپذیر نیست.
۷. صدور پروانه گمرکی
پروانه ترخیص کالا، که سند رسمی خروج کالا از گمرک است، بر اساس اظهارنامهای صادر میشود که شماره کوتاژ آن مشخص شده است. این شماره در پروانه نیز درج میشود.
۸. تسهیل امور مالیاتی و حسابداری شرکتها
برای گزارشگیری در سازمان امور مالیاتی، دفاتر حسابداری و انبارداری، شماره کوتاژ یکی از اسناد رسمی شناسایی کالای وارداتی یا صادراتی است.
۹. ارائه به بانکها و مؤسسات مالی
برای امور مرتبط با:
-
انتقال ارز،
-
رفع تعهد ارزی،
-
دریافت اسناد بانکی،
-
حوالههای مالی،
بانکها شماره کوتاژ را بهعنوان مرجع پردازش پرونده مطالبه میکنند.
جمعبندی
کوتاژ گمرکی نقش ستون اصلی در فرآیندهای گمرکی دارد. این شماره برای شناسایی اظهارنامه، پیگیری مراحل ترخیص، انجام محاسبات مالی، ثبت سوابق تجاری، صدور اسناد رسمی و حل اختلافات قانونی مورد استفاده قرار میگیرد. بدون شماره کوتاژ، هیچ فرایند گمرکی امکان ثبت، مدیریت یا پیگیری نخواهد داشت.
نحوه دریافت شماره کوتاژ وارداتی و کوتاژ صادراتی چیست؟
شما باید در ابتدا فرایند واردات کالا برای ثبت اظهارنامه در گمرک باید در سامانه EPL نامنویسی کنید. پس از قفل شدن اطلاعات در این سایت یک شماره اختصاصی برای محموله شما صادر میشود که درواقع همان شماره کوتاژ اظهارنامه گمرکی است. برای مثال اگر قصد واردات اسباب بازی به کشور را دارید؛ زمانی که برای ترخیص کالا از گمرک اقدام کنید، ماموران گمرکی محموله شما را فقط با کد کوتاژ شناسایی میکنند.
آشنایی با مدارک لازم برای ثبت اظهارنامه در گمرک
آشنایی با مدارک لازم برای ثبت اظهارنامه در گمرک از مهمترین مراحل برای ترخیص موفق کالا هست. این مدارک باید کامل، دقیق و بدون مغایرت ارائه بشن تا از تأخیر یا جریمه جلوگیری بشه. در ادامه یه لیست جامع و دستهبندیشده از مدارک لازم برای ثبت اظهارنامه گمرکی (واردات) را آورده ایم:
مدارک لازم برای ثبت اظهارنامه در گمرک (واردات)
| نوع مدرک | توضیح و کاربرد |
|---|---|
| 1. فاکتور (Invoice) | شامل مشخصات فروشنده، خریدار، شرح کالا، تعداد، ارزش، شرایط پرداخت، کشور مبدأ و مقصد. |
| 2. پکینگ لیست (Packing List) | لیستی از اقلام بستهبندیشده شامل تعداد بستهها، وزن خالص و ناخالص، ابعاد، نحوه بستهبندی و … |
| 3. بارنامه (Bill of Lading / Air Waybill) | سند حمل کالا توسط شرکت حملونقل بینالمللی که مشخص میکنه کالا چطور و از کجا حمل شده. |
| 4. ثبت سفارش (از سامانه جامع تجارت) | کد ثبت سفارش که از سامانه ntsw.ir دریافت شده. بدون این کد، نمیتونی وارد مرحله اظهار بشی. |
| 5. بیمهنامه حمل (Insurance Policy) | در صورت بیمه شدن کالا در مسیر حمل، بیمهنامه برای گمرک الزامی میشه. |
| 6. گواهی مبدأ (Certificate of Origin) | سندی که از اتاق بازرگانی کشور مبدأ صادر میشه و نشان میده کالا دقیقاً از کجا تولید یا صادر شده. |
| 7. مجوزهای لازم (در صورت مشمول بودن کالا) | بسته به نوع کالا ممکنه نیاز به مجوزهایی مثل: وزارت بهداشت، قرنطینه، سازمان استاندارد، انرژی اتمی، جهاد کشاورزی و … داشته باشی. |
| 8. قبض انبار (Warehouse Receipt) | سندی که ثابت میکنه کالا وارد انبار گمرک شده و آماده ترخیصه. این قبض توسط شرکت حمل یا انبار صادر میشه. |
| 9. کارت بازرگانی معتبر | کارت صادرشده از اتاق بازرگانی که باید به نام صاحب کالا یا نماینده قانونی باشه. |
| 10. وکالتنامه رسمی (در صورت اقدام توسط ترخیصکار) | اگر شخص ثالثی (مثل ترخیصکار) اقدام به اظهار کنه، باید وکالتنامه رسمی ارائه بشه. |
| 11. پروفرما (در برخی موارد) | پیشفاکتور که معمولاً در مرحله ثبت سفارش استفاده میشه، اما بعضی گمرکها اون رو هم مطالبه میکنن. |
| 12. اعلامیه تأمین ارز (برای واردات با ارز بانکی) | اگر واردات با ارز نیمایی یا حواله ارزی بانکی باشه، این سند باید از بانک ارائه بشه. |
نکات کلیدی:
- همه مدارک باید اسکن و بارگذاری دیجیتالی در سامانه EPL بشن.
- ترجمه رسمی برخی اسناد خارجی (مثل فاکتور یا گواهی مبدأ) ممکنه در بعضی گمرکها الزامی باشه.
- اگر اظهارنامه دارای مغایرت با اسناد باشه، مشمول جریمه یا توقف کالا خواهد شد.
استعلام شماره کوتاژ
کوتاژ وارداتی اطلاعاتی است در برگیرنده مشخصات محصول، تعداد واحدهای مورد نیاز، قیمت و شرایط خرید آن محصول. با درخواست کوتاژ وارداتی، اطلاعات دقیقی درباره محصول مورد نظر برای واردات به دست میآید. این اطلاعات به عنوان مبنایی برای بررسی قیمت و شرایط تجاری با فروشندگان و تامینکنندگان در کشورهای دیگر استفاده میشوند، کوتاژ صادراتی به معنای ارائه اطلاعاتی درباره محصول، تعداد واحدهای قابل صادرات، قیمت و شرایط فروش به خارج از کشور است. با استفاده از کوتاژ صادراتی، کسبوکارها میتوانند بازارهای جدید را بررسی کنند و اقدام به عقد قراردادهای صادراتی با مشتریان خارجی جدید و گسترش روابط تجاری کنند. استعلام شماره کوتاژ به شما کمک میکند تا اطلاعات مورد نیاز برای واردات و یا صادرات محصولات مورد نظر را دریافت کنید و سپس با فروشندگان و مشتریان بینالمللی آن محصولات ارتباط برقرار کنید.
در کل، کوتاژ به عنوان یک ابزار حیاتی در سیستم گمرکی، نقشی کلیدی در بهبود فرآیندهای ترخیص کالا و تسهیل تجارت بینالمللی ایفا میکند. با استفاده از این شماره شناسایی منحصر به فرد، تجار و مقامات گمرکی میتوانند به راحتی و با دقت بیشتر، محمولهها را مدیریت و پیگیری کنند، که این امر به بهبود کارایی و شفافیت در تجارت جهانی کمک میکند.
شماره کوتاژ دقیقاً چیست و در کجا استفاده میشود؟
شماره کوتاژ یک کد یکتاست که هنگام ثبت اظهارنامه گمرکی در سامانه EPL به کالا اختصاص مییابد و برای پیگیری، ترخیص و تسویه ارزی کاربرد دارد.
آیا شماره کوتاژ برای صادرات هم صادر میشود یا فقط واردات؟
بله، شماره کوتاژ هم در واردات و هم در صادرات کالا صادر میشود و در هر دو نوع اظهارنامه اهمیت دارد.
کوتاژ را از کدام سامانه باید دریافت کنیم؟
کوتاژ بهصورت خودکار پس از ثبت اظهارنامه در سامانه EPL گمرک صادر میشود و نیاز به اقدام جداگانه برای گرفتن آن نیست.
تفاوت کوتاژ با کد ثبت سفارش چیست؟
کد ثبت سفارش از سامانه جامع تجارت برای مجوز واردات گرفته میشود، اما کوتاژ کدی است که پس از اظهار رسمی کالا در گمرک صادر میگردد.
اعتبار شماره کوتاژ چقدر است؟
شماره کوتاژ تا زمان تکمیل فرآیند ترخیص و صدور پروانه گمرکی معتبر است و بهعنوان مرجع رسمی در سوابق باقی میماند.
آیا امکان ویرایش اطلاعات بعد از صدور کوتاژ وجود دارد؟
خیر، پس از صدور کوتاژ، اطلاعات ثبتشده بهصورت رسمی ثبت شده و تغییر آن فقط از طریق درخواست اصلاحات قانونی ممکن است.
چه مدارکی برای ثبت اظهارنامه و دریافت کوتاژ نیاز است؟
مدارکی مثل فاکتور، بارنامه، بیمهنامه، ثبت سفارش، پکینگ لیست، گواهی مبدأ و مجوزهای قانونی مورد نیاز است.
اگر شماره کوتاژ گم شود، چطور آن را بازیابی کنیم؟
میتوان از طریق سامانه EPL با اطلاعات کاربری یا شماره اظهارنامه وارد شده، مجدداً به شماره کوتاژ دسترسی پیدا کرد.
کوتاژ در بانک مرکزی چه نقشی دارد؟
بانک مرکزی از شماره کوتاژ برای بررسی تسویه ارزی و کنترل تخصیص ارز وارداتی استفاده میکند.
کوتاژ چه اهمیتی در کاهش قاچاق و کنترل گمرک دارد؟
وجود کوتاژ موجب شفافیت در زنجیره تأمین کالا شده و یکی از ابزارهای اصلی در ردیابی قانونی و جلوگیری از ورود کالای غیرمجاز است.
کوتاژ چیست؟
کوتاژ یک شماره شناسایی منحصر به فرد است که به هر اظهارنامه گمرکی اختصاص داده میشود. این شماره توسط گمرک صادر میشود و به عنوان یک شناسه برای پیگیری وضعیت و مراحل مختلف ترخیص کالا استفاده میشود.
کاربرد کوتاژ چیست؟
کوتاژ برای پیگیری و مدیریت مراحل مختلف ترخیص کالا از گمرک استفاده میشود. این شماره به تجار، واردکنندگان و گمرک کمک میکند تا به راحتی اطلاعات مربوط به یک محموله خاص را پیگیری و بررسی کنند.
چه اطلاعاتی در شماره کوتاژ وجود دارد؟
شماره کوتاژ شامل اطلاعاتی نظیر تاریخ ثبت اظهارنامه، نوع کالا، و کد گمرکی مربوط به آن است. این اطلاعات به شفافیت و سرعت در فرآیندهای گمرکی کمک میکند.
چگونه میتوان شماره کوتاژ را دریافت کرد؟
شماره کوتاژ هنگام ثبت اظهارنامه گمرکی توسط سیستم گمرک به صورت خودکار تولید و به اظهارنامه اختصاص داده میشود. واردکننده یا نماینده او میتواند این شماره را از سیستم گمرکی دریافت کند.
آیا شماره کوتاژ برای هر نوع کالا صادر میشود؟
بله، شماره کوتاژ برای هر نوع کالا و هر محمولهای که از طریق گمرک وارد یا صادر میشود، صادر میگردد. این شماره به تفکیک و مدیریت محمولههای مختلف کمک میکند.
اهمیت کوتاژ در فرآیند ترخیص کالا چیست؟
کوتاژ به عنوان یک شناسه منحصر به فرد، امکان پیگیری دقیق و سریع محمولهها را فراهم میکند و به کاهش خطاها و بهبود کارایی در فرآیندهای گمرکی کمک میکند.
آیا شماره کوتاژ باید در مدارک حمل و نقل ذکر شود؟
بله، شماره کوتاژ معمولاً در تمامی مدارک مرتبط با حمل و نقل و ترخیص کالا، مانند بارنامه و فاکتورهای تجاری، ذکر میشود تا به تسهیل فرآیندهای گمرکی و پیگیری محموله کمک کند.
2 پاسخ
سلام
یک شماره کوتاژ دارم چگونه استعلام بگیرم
سلام
وقت بخیر
باید از گمرک استعلام بگیرید.