یکی از مواردی که برای همه بازرگانان و تاجران اهمیت دارد، سالم رسیدن بار به مقصد است. سالم رسیدن بار نه تنها برای صاحب اصلی بار بلکه برای شرکت حمل و نقل نیز اهمیت زیادی دارد. در کنار بار، افراد و خود وسیله حمل و نقل نیز باید مورد توجه قرار گرفته و از آسیب‌ها در امان باشند.
هر چقدر هم که مسائل ایمنی برای حمل و نقل کالا رعایت شود، باز هم حادثه خبر نمی‌کند و ممکن است برای بار یا حتی وسیله حمل و نقل آسیبی ایجاد شود که در این شرایط می‌توان با استفاده از بیمه باربری یا حمل و نقل، میزان خسارت‌های وارد شده را به حداقل رساند. در واقع بیمه باربری افرادی که در حوزه حمل و نقل کالا فعالیت می‌کنند یا می‌خواهند به تازگی وارد این حوزه شوند اهمیت زیادی دارد.
بیمه باربری انواع مختلفی دارد و شرایط دریافت آن نیز متفاوت است در ادامه مقاله انواع بیمه باربری و موارد مربوط به بیمه باربری در حوزه‌های مختلف را بررسی خواهیم کرد. اگر شما هم به تازگی فعالیت خود را در حوزه حمل و نقل کالا آغاز کرده‌اید یا می‌خواهید در این حوزه فعالیت خود را شروع نمایید، تا انتهای مقاله همراه ما باشید.
بیمه باربری چیست؟
بیمه باربری یا بیمه حمل و نقل در واقع قراردادیست که بین شرکت حمل و نقل و صاحب کالا با شرکت بیمه‌گر منعقد می‌شود که براساس آن شرکت بیمه‌گر متعهد می‌شود تا در ازای دریافت مبلغی مشخص از طرف بیمه‌گذار، در صورتی که خسارت به اموال فرد بیمه‌گذار وارد شود و یا فرد یا افراد ثالث دچار خسارت شوند، خسارت‌های ایجاد شده را جبران کند. به طور کلی اگر در هنگام انتقال کالای شما از مبدا به مقصد خسارتی به آن وارد شود یا بیمه‌گذار متحمل پرداخت هزینه‌هایی شود، خسارت از طرف بیمه‌گر بر اساس مفاد بیمه نامه پرداخت می‌شود.
اصطلاحات تخصصی بیمه باربری
برای اینکه بتوانید با جزئیات بیمه‌ی باربری آشنا شوید باید در ابتدا اصطلاحات تخصصی مربوط به بیمه باربری را بشناسید. اصطلاحات در انواع بیمه نامه‌های حمل و نقل مورد استفاده قرار می‌گیرند، در ادامه مقاله اصطلاحات تخصصی بیمه‌ی باربری را بررسی خواهیم کرد:
زیان همگانی
زیان همگانی مربوط به حمل و نقل دریایی است و بر پایه‌ی این اصل اگر در یک سفر دریایی برای نجات، تصمیم به قربانی کردن کالاها یا قسمتی از کشتی گرفته شود، تمامی افراد دخیل به تناسب سهیم‌اند.
بیمه اتکایی
بیمه اتکایی یک قرارداد واگذاری است که در آن بیمه‌گر بخشی از تعهدات مازاد بر ظرفیت فنی و مالی خود را به شرکت بیمه دیگری می‌سپارد به عبارت دیگر خود شرکت بیمه‌گر تعهد خود را بیمه می‌کند.
بارنامه
بارنامه اوراق بهاداری است که در موسسه بیمه و شرکت حمل و نقل منعقد می‌شود و در آن اطلاعاتی از جمله نام گیرنده و فرستنده کالا، تعداد و وزن کالا و مشخصات دقیق کالا و میزان کرایه حمل کالا نوشته می‌شود. همان رسید دریافت کالا و قرارداد حمل است که به نام سند مالکیت نیز شناخته می‌شود.
Total Loss
این نوع از بیمه نامه، بار شما را تا رسیدن به ورودی کشور مقصد تحت پوشش بیمه قرار می‌دهد و از بین رفتن محموله‌ی شما در اثر غرق شدن، سقوط هواپیما و آتش سوزی را تحت پوشش قرار می‌دهد. در این بیمه نامه خسارت‌هایی که ممکن است در هنگام ترخیص کالا در گمرک مقصد برای بار شما ایجاد شوند تحت پوشش بیمه‌ای قرار ندارند.
واقعی
اگر کالا به دلیل اتفاقی مانند آتش سوزی یا غرق شدن به صورت کامل از بین برود از اصطلاح بیمه واقعی استفاده می‌شود.
بیمه فرضی
از اصطلاح بیمه فرضی برای زمانی استفاده می‌شود که هزینه‌ی تعمیر یا بازرسی کالا از ارزش خود کالا بیشتر باشد در این شرایط بیمه‌گر تمایل به پرداخت غرامت کالا دارد.
ارزش مورد بیمه
اگر بین بیمه‌گر و بیمه‌گذار برای هزینه بیمه نامه توافق حاصل نشود، ارزش بیمه نامه شامل جمع قیمت خرید کالا، هزینه حمل و عدم نفع می‌شود.
پارتشیپمنت
زمانی که کالا در طی چند مرحله از مبدا به مقصد حمل می‌شود از این اصطلاح در بیمه باربری استفاده می‌گردد.
عدم النفع در بیمه باربری چیست؟
اصطلاح عدم النفع برای بیمه نامه‌های مختلفی صادر می‌شود که یکی از این بیمه نامه‌ها بیمه باربری کالا است. در بیمه‌های باربری شرایطی وجود دارد که ممکن است در کنار خسارت، خسارت‌های جانبی نیز ایجاد شود. در شرایطی که یک محموله آسیب می‌بیند نه تنها باید خسارت بار جبران شود، بلکه باید خسارت‌هایی که به دلیل عدم رسیدن به موقع بار به مقصد نیز ایجاد می‌شوند جبران گردد. شرایط بیمه باربری به گونه‌ای است که مقدار عدم نفع در آن برابر با ۱۰ درصد جمع قیمت خرید کالا و هزینه حمل است. اگر توافق دیگری به صورت خاص بین بیمه‌گر و بیمه‌گذار حاصل نشده باشد.
اف او بی (FOB)
این اصطلاح که به زبان فارسی تحویل روی عرشه نام دارد به معنای بیمه کالا تا لحظه تحویل آن روی کشتی است به این صورت فروشنده باید هزینه‌های کالا را تا محل حمل اصلی پرداخت کند. سایر هزینه‌ها از جمله کرایه حمل، بیمه و غیره در این شرایط بر عهده خریدار است. اف او بی بر اساس قوانین بین‌المللی تنظیم می‌شود.
انواع بیمه باربری
بیمه‌های باربری مربوط به حمل کالا بر اساس محدوده جغرافیایی، نوع حمل و پوشش به چند دسته مختلف تقسیم می‌شوند که در ادامه مقاله هر کدام را به تفصیل بررسی خواهیم کرد.
انواع بیمه باربری بر حسب محدوده جغرافیایی
بیمه حمل و نقل و باربری برای کالاهای وارداتی
بیمه نامه اجباری است و واردکنندگان کالا یا شرکت‌هایی که قصد دارند کالایی را از خارج از کشور به ایران وارد کنند، باید این بیمه نامه را خریداری نمایند. بیمه حمل و نقل باربری برای کالاهای وارداتی خریداری می‌شود که به صورت براتی و بدون انتقال ارز با اعتبار اسنادی به گمرکات کشور وارد شده باشند.
بیمه حمل و نقل و باربری صادراتی
همانطور که در بخش واردات بیمه نامه اجباری برای کالاهای وارداتی وجود دارد، در بخش صادرات نیز بیمه حمل و نقل و باربری صادراتی وجود دارد که براساس آن بیمه کالای صادراتی برای محصولات و کالاهایی به کار می‌رود که از ایران به سایر کشورها صادر می‌شوند. براساس این بیمه نامه، حمل و نقل این کالاها تحت پوشش بیمه باربری تخصصی قرارمی‌گیرد و تمامی صادرکنندگان کالا موظف هستند تا این بیمه نامه را برای کالای خود براساس مشخصات کالا دریافت کنند.
بیمه باربری ترانزیت
در شرایطی که کشور ایران فقط در مسیر حمل کالا قرار داشته باشد، از بیمه باربری ترانزیت استفاده می‌شود. به زبان دیگر وقتی مبدا و مقصد بار کشورهای دیگر باشند اما بار از کشور ایران نیز عبور کند، از این نوع بیمه نامه استفاده می‌شود. در این نوع بیمه نامه نرخ و شرایط بیمه صادراتی مد نظر قرار داده می‌شود و همچنین داشتن مجوز بیمه باربری و حمل و نقل نیز الزامی است.
بیمه باربری داخلی
بیمه باربری داخلی فقط در محدوده کشور ایران اعتبار دارد و برای تمامی کالاهایی که در داخل کشور جابجا می‌شوند مورد استفاده قرار می‌گیرد.
بیمه باربری داخلی به سه صورت صادر می‌شود:
بیمه‌نامه عمومی
در بیمه نامه عمومی شرایط اصلی مفاد حقوقی و تعهد طرفین و نیز سرمایه بیمه مشخص می‌شود. در کنار این موارد توافق می‌شود که سرمایه تا زمان رسیدن به پایان دارای اعتبار بیمه‌ای باشد.
بیمه‌نامه پوشش بار
بیمه نامه پوشش بار بیمه نامه‌ای است که در هر هفته یک گواهی از سمت بیمه‌گر صادر می‌شود و میزان حق بیمه متناسب با سرمایه در آن مشخص می‌شود. شرکت بیمه سامان یکی از شرکت‌هایی است که بیمه نامه پوشش بار هفته‌ای را برای بارهای مختلف صادر می‌کند.
بیمه‌نامه ساده
بیمه نامه ساده برای کالاهای معینی صادر می‌شود در این شرایط بیمه‌گذار باید مشخصات وضعیت و همچنین چگونگی حمل کالای خود را بداند و آن را در بیمه نامه ذکر کند.
انواع بیمه باربری براساس پوشش
بیمه باربری براساس پوشش به چند دسته‌ی زیر تقسیم می‌شود که در ادامه شرح هر یک می‌پردازیم.
بیمه Total Loss
این بیمه نامه به نام بیمه گمرکی یا تشریفاتی شناخته می‌شود که براساس آن در صورتی که تمامی بار در زمان حمل دریایی از بین برود، بیمه‌گر خسارت را به صورت کامل پرداخت می‌کند. تمامی کالاهای صادراتی باید تحت پوشش این بیمه نامه قرار بگیرند. البته این بیمه نامه با توجه به شرایطی که دارد کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
کلوز‌های بیمه‌ای و شرایط بیمه‌ای مختلف
به صورت کلی ۴ کلوز یا دسته‌بندی بیمه‌ای وجود دارد که عبارتند از:
کالاهایی که با کانتینرهای یخچال‌دار هم می‌شوند زیر مجموعه بیمه نامهa طبقه‌بندی می‌شوند و تحت شرایط زیر، شرکت بیمه‌گر خسارت وارد شده ناشی از فساد را پرداخت خواهد کرد این شرایط عبارتند از:
در شرایطی که یخچال کانتینر به صورت ۲۴ ساعته متوالی خراب شده باشد و نتوان یخچال را در آن مدت زمان تعمیر کرد.
کلوز عدم تحویل
کلوز عدم تحویل به این معنا است که مقداری از کالا یا تمامی آن پس از تخلیه از وسیله حمل و نقل، به دلایلی نامشخص گم می‌شود در این شرایط بیمه‌گذار صورت جلسه‌ای مبنی بر عدم تحویل کالا تهیه می‌کند و آن را به شرکت بیمه تحویل می‌دهد تا خسارت مربوط به کالا را دریافت کند. توجه داشته باشید که تنها کلوز A دارای پوشش عدم تحویل است؛ اما در B و C این امکان بیمه‌ای وجود ندارد و بیمه‌گذار باید مبلغ اضافه‌تری را برای خرید این پوشش بیمه‌ای برای کالاهای خود پرداخت کند.
بیمه بار وانت
یکی دیگر از انواع بیمه باربری داخلی، بیمه بار وانت و نیسان است. عموما همه روزه خودروهای مختلفی را در سطح شهر دیده‌اید که مشغول انتقال بارهای مختلف هستند. بیمه بار داخلی با توجه به ریسکی که هر خودرو را به صورت شخصی تهدید می‌کند تعیین می‌شود. برای مثال احتمال آسیب دیدگی بار یک کامیون در تصادف خیلی کمتر از احتمال آسیب دیدگی بار یک وانت در تصادف است. هزینه‌ی بیمه یک خودروی سنگین به نسبت وانت ارزان‌تر است. در کنار نوع ماشین، ارزش بار داخل آن نیز بر روی قیمت صدور بیمه باربری داخلی تاثیرگذار است.
پوشش بیمه داخلی، حوادثی را که در داخل کشور اتفاق می‌افتند تحت پوشش بیمه قرار می‌دهد. خطرات تحت پوشش بیمه داخلی به دو دسته اصلی و اضافی تقسیم می‌شوند. دسته اصلی در تمامی بیمه نامه‌ها یکسان هستند اما بیمه اضافی بر اساس نیاز صاحب کالا به بیمه نامه اضافه می‌شود.
پوشش اصلی بیمه بار داخلی عبارتند از:
آتش‌سوزی
تصادف وسیله نقلیه
واژگون شدن وسیله نقلیه
پرت شدن وسیله نقلیه
پوشش‌های اضافی که بیمه‌گذار می‌تواند با پرداخت حق بیمه به بیمه نامه خود اضافه کنند نیز عبارتند از:
برخورد جسم خارجی
پرت شدن جسم از روی وسیله نقلیه (به شرط رویت توسط بیمه‌گذار)
بارگیری و تخلیه
سرقت کلی محموله با فرانشیز ۲۰%
بیمه باربری
بیمه باربری و خدمات آن
بیمه‌نامه بر اساس نوع
بیمه باربری بر اساس نوع حمل کالا که هوایی، زمینی، ریلی یا دریایی می‌باشد نیز به چهار گروه مختلف تقسیم‌بندی می‌شود:
بیمه باربری هوایی
در بیمه باربری هوایی بیمه‌گر متعهد می‌شود تا خسارت وارد شده به محصولات هوایی را جبران کند. در این نوع بیمه به ازای هر کیلوگرم بار تا سقف ۲۰ دلار خسارت پرداخت می‌شود. برای کالاهایی با ارزش بیمه بالا باید بیمه نامه جداگانه تنظیم شود البته حتماً باید کالاها در فرودگاه مقصد مجدداً کنترل شوند تا از سالم بودن آنها اطمینان حاصل شود.
بیمه‌نامه زمینی
در بیمه نامه زمینی نیز خسارت‌های وارد شده به کالا حین حمل و نقل زمینی جبران می‌شود. بیمه نامه زمینی به سه صورت مسئولیت متصدیان حمل و نقل، ساده و قراردادی صادر می‌شود. در بیمه مسئولیت متصدیان حمل و نقل، براساس مواد ۳۲۸، ۳۸۶ و ۳۸۸ قانون تجارت، شرکت‌های اصلی مسئول در برابر سالم رساندن کالا به مقصد، مسئولیت مدنی دارند. این شرکت‌های حمل و نقل علاوه بر صادر کردن گواهی، حق بیمه را نیز به شرکت پرداخت می‌کنند. از این رو این بیمه نامه خسارت‌های وارد شده به مسئولیت‌های مربوط به شرکت حمل و نقل را نیز تحت پوشش بیمه قرار می‌دهد.
پوشش‌های بیمه مسئولیت مدنی
تصادف و واژگونی وسیله نقلیه یا برخورد کالا با اشیاء ثابت
پرتاب محموله و بار از وسیله نقلیه
آتش سوزی و انفجار وسیله نقلیه
سرقت کلی محموله
هزینه‌های مرتبط با دادرسی
در بیمه باربری ساده زمینی بیمه گذار در فرمی اطلاعات کاملی از کالای خود شامل مشخصات فنی و ابعاد و میزان سرمایه کالا را نوشته و در اختیار شرکت بیمه‌گر قرار می‌دهد و حق بیمه پس از بررسی میزان ریسک مشخص می‌شود. توجه داشته باشید که پیش از اقدام به عقد هر قراردادی مدت زمان بیمه نامه مشخص شود. بیمه نامه‌های باربری معمولاً یک ساله هستند و حتماً باید گواهی هم برای بیمه نامه قبل از ارسال بار صادر گردد.
بیمه‌نامه دریایی
یکی از حساس‌ترین انواع بیمه نامه‌های باربری، بیمه نامه‌های دریایی هستند که در کنار آتش‌سوزی، خسارت‌های ناشی از سفر دریایی مانند برخورد با کشتی‌های دیگر و غرق شدن کشتی را نیز تحت پوشش بیمه‌ای قرار می‌دهند. خسارت‌های ناشی از ریختن اضطراری کالا به دریا و خطرات عمومی دیگر نیز تحت پوشش بیمه نامه باربری دریایی قرار دارند.
زمان بيمه باربری
به صورت کلی مدت زمان بیمه باربری از زمان بارگیری تا ترک مبدا شروع و تا زمان تخلیه کامل کالا در مقصد ادامه خواهد داشت. البته در بعضی از بیمه نامه‌ها مدت زمان بیمه نامه تا زمان رسیدن به مقصد است. در شرایطی که بار از مسیر خارج شود بیمه باربری فسخ خواهد شد.
زمان بيمه باربري تحت تاثیر صورت شرایط زیر تعیین و تمام می‌شود:
به محض اینکه بار به صورت کامل در مقصد تخلیه شود بیمه باربری به پایان می‌رسد
به محض اتمام ۶۰ روز از تخلیه کامل کالا در آخرین بندر تخلیه در حمل دریایی
خارج از شدن از مسیر عادی و تعریف شده
به محض اتمام ۳۰ روز از تخلیه کامل هر قسمتی از کالا از هواپیما در فرودگاه مقصد
به محض اتمام ۶۰ روز از تخلیه کامل کالا به انبار گمرک کشور از طریق حمل زمینی و ریلی
اگر بیمه‌گذار تا دو سال پس از تاریخ صدور بیمه نامه برای حمل کالای خود اقدام نکند، بیمه نامه اعتبار خود را از دست می‌دهد مگر اینکه به صورت تخصصی قراردادی بین شرکت بیمه‌گر و بیمه‌گذار منعقد شده باشد.
دریافت خسارت بیمه باربری
شما به عنوان مالک کالا برای دریافت خسارت بیمه باربری باید مراحل زیر را طی کنید:
اگر کالای شما گم شده یا آسیب دیده است باید درخواست خسارت خود را به صورت کتبی بنویسید و در اختیار شرکت بیمه‌گر قرار دهید.
در شرایطی که خسارت‌های وارد شده به کالا مشهود باشد، قبل از گرفتن خسارت باید از متصدیان بیمه بخواهید که خسارت وارد شده را به صورت حضوری
مشاهده و بررسی کند.
اگر خسارت وارد شده به بار قابل مشاهده نباشد، بیمه گذار حداکثر سه روز فرصت دارد تا مراتب را به متصدیان مربوطه در شرکت بیمه‌گر گزارش دهد.
بیمه با شرایط C
این بیمه نامه باربری کمترین میزان پوشش را دارد و به همین دلیل ارزان‌ترین نوع بیمه باربری به حساب می‌آید. خطراتی که تحت پوشش این بیمه نامه باربری قرار می‌گیرند عبارتند از:
آتش سوزی یا انفجار
به گل نشستن، زمین‌گیر شدن، برخورد با کف دریا، غرق شدن و واژگونی کشتی
واژگونی یا خارج شدن وسیله حمل و نقل از خط یا ریل
برخورد کشتی یا شناور با هر وسیله خارجی جز آب
تخلیه کالا به صورت اضطراری در بندر دیگر
زیان همگانی (از بین کردن یا فدا کردن کالا)
به دریا انداختن کالا برای سبک کردن در شرایط بحرانی
خسارت همگانی
مسئولیت مشترک در تصادف
بیمه نامه B
این نوع از بیمه نامه بین بیمه نامه C و A قرار دارد. خسارات تحت پوشش این بیمه نامه عبارتند از:
زلزله، آتشفشان و صاعقه
افتادن کالا از روی عرشه به داخل دریا
ورود آب به داخل کشتی یا شناور یا انبار کالا
از بین رفتن کلی هر بسته در کشتی یا شناور
دزدی و دله دزدی
قلاب زدگی
آبدیدگی
روغن زدگی
شکست، ریزش و خسارت ناشی از کالاهای دیگر
در این نوع از بیمه نامه ۳ درصد ارزش هر بسته خسارت دیده از بیمه‌گذار دریافت می‌شود. هر بسته به معنای کوچکترین واحد بسته‌بندی مندرج براساس بارنامه است.
بیمه با شرایط A
کامل‌ترین نوع پوشش بیمه‌ای است که بیمه‌گذار در آن بیشترین حق بیمه را پرداخت می‌کند. این بیمه نامه استثنائاتی نیز دارد که شامل موارد زیر هستند:
خسارت‌های وارد شده عمدی
خسارت‌های ناشی از فرسودگی
خسارات ناشی از نامناسب بودن بسته‌بندی
خسارت‌های ناشی از مشکلی در کالاهای ثبت شده در بیمه‌نامه
خسارت‌های ناشی از تاخیر
خسارت‌های ناشی از انفجار هسته‌ای
خسارت‌های ناشی از دریانوردی نامناسب کشتی یا شناور یا نامناسب بودن آن برای حمل کالا
خسارات ناشی از جنگ، شورش، انقلاب، قیام یا زد و خوردها
خسارت‌های ناشی از ضبط و مصادره کالاها
خسارت‌های ناشی از اعتصاب کارگران یا شورش و اغتشاش داخلی
مدارک مورد نیاز برای دریافت خسارت
اصل بیمه‌نامه یا گواهی نامه
اصل فاکتور کالا با جزئیات کامل
نسخه اصل بارنامه
صورت ریز بسته‌بندی
گواهی مبدا
گواهی بازرسی کالا
صورت وضعیت کالا در موقع تحویل
جواز سبز گمرکی
گواهی کسر تخلیه
گزارش بازدید خسارت
خرید بیمه باربری
بیمه نامه باربری یکی از ضروری‌ترین بیمه نامه‌هایی است که هم واردکننده یا صادرکننده کالا باید برای کالای خود دریافت کنند. بیمه نامه باربری یک بیمه‌نامه ضروری برای تمامی شرکت‌های حمل و نقل نیز به شمار می‌آید. خرید بیمه باربری دارای شرایط خاصی است که هر شرکتی باید متناسب با نوع کالای خود برای خرید آن اقدام کند.
