کنوانسیون حمل و نقل بین‌المللی کالا تحت پوشش کارنه TIR یک معاهده چند جانبه است که در 14 نوامبر 1975 در ژنو به منظور ساده‌سازی و هماهنگ کردن تشریفات اداری حمل و نقل جاده‌ای بین‌المللی منعقد شده است. کارنه TIR مخفف «Transports Internationaux Routiers» یا «International Road Transports» است. کنوانسیون 1975 جایگزین کنوانسیون TIR 1959 شد که خود جایگزین موافقتنامه TIR 1949 بین تعدادی از کشورهای اروپایی شده است. کنوانسیون‌ها تحت نظارت کمیسیون اقتصادی سازمان ملل متحد برای اروپا (UNECE) به تصویب رسید. از دسامبر 2020، 77 عضو کنوانسیون، از جمله 76 کشور و کشورهای اتحادیه اروپا، عضو این کنوانسیون شده‌اند.
کنوانسیون TIR یک سیستم ترانزیت گمرکی بین‌المللی را با حداکثر تسهیلات برای جابجایی کالا ایجاد می‌کند که عبارتند از:
حمل کالا در وسایل نقلیه یا کانتینرهای مهر و موم شده
حمل کالا از گمرک مبدأ در یک کشور به گمرک مقصد در کشور دیگر
حمل کالا بدون نیاز به بازرسی‌های گسترده و وقت‌گیر مرزی در مرزهای میانی
ضمن اینکه در این حالت امنیت و ضمانت‌های لازم در اختیار گمرک قرار داده می‌شود.
سیستم TIR نه تنها ترانزیت گمرکی از طریق جاده را پوشش می‌دهد، بلکه ترکیب آن با سایر روش‌های حمل و نقل (به عنوان مثال، راه آهن، آبراه داخلی و حتی حمل و نقل دریایی ) نیز امکان پذیر است، تا زمانی که حداقل یک قسمت از کل حمل و نقل از طریق جاده انجام شود. تا به امروز، بیش از 33000 اپراتور حمل و نقل بین‌المللی (توسط مقامات ذیصلاح ملی مربوطه) مجاز به دسترسی به سیستم TIR با استفاده از حدود 1. 5 میلیون TIR کارنه در سال شده‌اند.
با توجه به پلاک‌های آبی و سفید کارنه TIR بزرگ که توسط وسایل نقلیه با استفاده از کنوانسیون TIR حمل می‌شود، کلمه “TIR” وارد بسیاری از زبان‌ها مانند ایتالیایی، لهستانی، پرتغالی، رومانیایی شده است. و در حال حاضر به عنوان یک نئولوژیسم، به نام عمومی پیش فرض یک کامیون بزرگ تبدیل شده است.
عربستان سعودی در 17 می 2018 به این کنوانسیون ملحق شد و این کنوانسیون در 17 نوامبر 2018 برای عربستان سعودی لازم الاجرا شد. مصر در 16 دسامبر 2020 به این کنوانسیون ملحق شد و در 16 ژوئن 2021 در مصر نیز لازم الاجرا شد. با الحاق عربستان سعودی و مصر، کنوانسیون TIR دارای هفتاد و هفت طرف متعهد است.
مراحل کارنه TIR
کامیون‌هایی که از روش TIR استفاده می‌کنند، ابتدا باید یک سند گمرکی هماهنگ بین‌المللی به نام کارنه TIR دریافت کنند. کارنه TIR توسط انجمن‌های حمل و نقل جاده‌ای کشور صادر می‌شود. این سند گمرکی دارای اعتبار بین‌المللی می‌باشد و ضمن تشریح کالا، فرستنده و مقصد آن، دارای ضمانت مالی نیز می‌باشد. هنگامی که یک کامیون به یک گمرک مرزی می‌رسد، در آن زمان نیازی به پرداخت عوارض واردات و مالیات برکالاها نیست. در عوض پرداخت‌ها به حالت تعلیق درآمده است. اگر وسیله نقلیه بدون تحویل کالا از کشور عبور کند، مالیاتی تعلق نمی‌گیرد. اگر نتواند با تمام کالا از کشور خارج شود، مالیات به واردکننده صورت‌حساب می‌شود و ضمانت مالی تعهد واردکننده به پرداخت مالیات را متوقف می‌کند. ترانزیت TIR به صورت باند انجام می‌شود، یعنی کامیون باید مهر و موم شده باشد و همچنین دارای کارتن باشد. سیستم پرداخت امنیتی توسط اتحادیه بین‌المللی حمل و نقل جاده‌ای (IRU) اداره می‌شود.
روش TIR بیشتر برای کشورهای اروپای شرقی که در اتحادیه اروپا نیستند (مانند روسیه و اوکراین)، ترکیه و بخش‌هایی از خاور نزدیک استفاده می‌شود. از زمان شکل‌گیری بازار واحد اروپایی، روش TIR برای حمل و نقل کالاهای درون اتحادیه اروپا غیر ضروری شده است. در نتیجه برگزیت، کارنه‌های TIR می‌توانند بخشی از راه‌حل حمل و نقل کالا بین بریتانیای کبیر و سایر کشورهای اروپایی، یا ترانزیت کالاها به داخل اتحادیه اروپا، به عنوان مثال بین ایرلند و سرزمین اصلی اروپا شوند.
مشخصات سند کارنه تیر چیست؟
سند کارنه تیر به زبان فرانسوی چاپ می‌شود. هرچند که ممکن است دارای صفحاتی اضافی باشد که به نام ترجمه متن کارنه به زبان کشور محل صدور نوشته می‌شوند. کارنه تیر که برای موسسات حمل و نقل مورد تایید و صرفاً برای حمل جاده‌ای کالا صادر می‌شود یک فرم استاندارد است برای کالاهایی که با هر وسیله نقلیه ترکیبی از وسایل نقلیه به صورت جاده‌ای به مقصد بر روی چند کانتینر قرار گرفته‌اند یک کارنه تیر صادر می‌شود. این سند فقط برای یک سفر معتبر است بر روی کارنه تیر اسناد جدا شدنی برای کنترل گمرکی و اسناد تصفیه برای عملیات حمل و نقل شده‌اند تعداد برگه‌های این سند نیز بر حسب تعداد کشورهای موجود بین مبدا و مقصد کالا حداقل ۶ و حداکثر ۲۰ برگ متفاوت است. دارای شماره‌های ۱ و ۲ هستند که آنها را اصطلاحا والت می‌نامند و بر روی آنها تمام مشخصات کالاهای بارگیری شده ذکر می‌شود.
اگر کالا فقط از یک گمرک مبدا و مقصد عبور کند کارنه نهایتاً دارای دو برگ برای کشور مبدا و دو برگ برای کشور مقصد و دو برگ نیز برای هر کشوری است که بار شما از آن عبور می‌کند. برای هر محل اضافی جهت بارگیری یا تخلیه دو برگ دیگر به این سند اضافه می‌شود. علاوه بر این براساس این کنوانسیون تیر لازم است که وسیله نقلیه پس از بارگیری در گمرک کشور مبدا بازرسی و به صورت کامل لاک و مهر شود و پلاک مستطیل شکل با علامت TIR در قسمت‌های جلو و عقب وسیله نقلیه نصب شود. برای جلوگیری از سوء استفاده طرف‌های کنوانسیون باید نمونه مهرهایی را که برای مهر و موم کالاهای خود به کار می‌گیرند برای یکدیگر ارسال کنند. وسیله نقلیه و کانتینر نیز باید طبق استانداردهای مقرر شده در کنوانسیون انتخاب شده باشد.
اگر همه مقررات کنوانسیون به صورت کامل رعایت شوند، دارندگان کارنه تیر پس از پلمپ وسایل نقلیه در گمرک محل بارگیری یا در نزدیک‌ترین گمرک به کشور مبدا بدون معطلی و انجام تشریفات گمرکی ناظر بر ترانزیت خارجی کشورهای مختلف را پشت سر گذاشته و کالا را به مقصد نهایی برسانند. مقامات گمرکی کشورهای بین راه الزامی ندارند وسیله نقلیه و کالا را مورد بررسی قرار دهند مگر اینکه در موارد استثنایی انجام چنین بازرسی‌هایی ضروری باشد که در این صورت وسیله نقلیه پس از بازرسی مجدداً پلمپ می‌شود.
هرچند که کارنه تیر، حمل‌کننده و صاحب کالا را از الزام به تنظیم اسناد گمرکی کشورهای بین راه و تودیع سپرده یا ضمانتنامه ویژه ترانزیت مبرا می‌کند، ولی مانع اجازه اجرای محدودیت‌ها و نظارت‌هایی که طبق مقررات داخلی کشورها در زمینه بهداشتی و امنیت عمومی هستند نمی‌شود. علاوه بر این وصول عوارضی که ممکن است به موجب همین مقررات پیش‌بینی شده باشد نیز منتفی نیست. در نظر داشته باشید مقامات گمرکی ممکن است برای حمل کالا در قلمرو کشور خود محدودیت‌های زمانی برقرار کرده باشند یا از شما تقاضا کنند که وسیله نقلیه مسیر مشخصی را برای جلوگیری از سوء استفاده طی کند که در این صورت نیز وسیله نقلیه به هزینه حمل‌کننده اسکورت می‌شود.
براساس کنوانسیون تیر موسسه ضامن تعهد می‌کند که در صورت تخلف دارنده گواهی کارنه تیر از مقررات این سند عوارض و حقوق گمرکی متعلق به کالا و هرگونه عوارض مربوط به تاخیر بهره‌های مربوط را براساس قوانین و مقررات کشوری که جرم در آن ایجاد شده است پرداخت کند. البته این ضمانتنامه از طرف کنوانسیون رفع مسئولیت شخصی از طرف افرادی که از این کنوانسیون تخلف می‌کنند نیست. مسئولیت ضامن در برابر مقامات یک کشور عضو کنوانسیون فقط از زمانی آغاز می‌شود که
کارنه تیر از طرف مقامات گمرکی آن کشور مورد قبول قرار گرفته باشد علاوه بر این مسئولیت موسسه ضامن تنها در قبال کالاهایی نیست که در کارنه تیر ذکر شده‌اند، بلکه این مسئولیت شامل تمام کالاهایی می‌شود که در کارنه نیز ذکر نشده ولی به صورت غیر قانونی در کانتینر بارگیری شده و پلمپ شده‌اند.
عضویت ایران در کارنه تیر
در حمل و نقل جاده‌ای وسیله نقلیه و کالاها برای عبور ترانزیتی از خاک هر کشور باید در مرز ورودی پس از تنظیم اظهارنامه ترانزیت مورد بازرسی کامل گمرک آن کشور قرار گیرد و صاحب کالا نیز بسته به مقررات داخلی آن کشور باید سپرده نقدی یا ضمانتنامه در اختیار گمرک قرار دهد و در اظهارنامه نیز متعهد شود که کالا را تا موعد مقرر شده در پروانه ترانزیت از مرز کشور که توسط گمرک کشور تعیین شده است خارج کند. در اغلب موارد تشریفات گمرکی سبب معطلی و تاخیر وسیله نقلیه می‌شوند و هزینه اضافی را نیز برای تاجران به همراه دارند علاوه بر این این احتمال وجود دارد کالا در بین راه خسارت ببیند یا دچار سرقت شود.
برای اینکه حمل و نقل‌های بین‌المللی با سرعت بیشتری انجام شوند و تشریفات گمرکی نیز کمتر سبب بروز تاخیر در حمل و نقل کالاها شوند و نیز جلوگیری از بروز خسارت‌های احتمالی در جریان ترانزیت بین‌المللی کالا، کنوانسیونی تحت عنوان «کنوانسیون گمرکی مربوط به حمل و نقل بین‌المللی کالا در جاده‌ها تحت کارنه‌های تیر» توسط اتحادیه بین‌المللی حمل و نقل جاده‌ای (IRU) (INTERNATIONAL ROAD TRANSPORT UNION) در سال ۱۹۵۹ منعقد شد که در سال ۱۹۷۵ جای خود را به کنوانسیون دیگری با همین نام داد. کارکرد دو کنوانسیون یکی است. کشورهایی که به این کنوانسیون می‌پیوندند باید موسسه‌ای را مسئول صدور مجوز کارنه تیر در کشور خود کنند تا وسایل نقلیه با ارائه مجوز بتوانند بدون تشریفات گمرکی از کشورهای سر راه خود عبور کنند و به مقصد مورد نظر برسند.
براساس این کنوانسیون سندی برای ترانزیت بین‌المللی کالا صادر می‌شود که «کارنه تیر» یا «دفترچه تیر» نام دارد. براساس این سند و بدین منظور اعضای کنوانسیون وظیفه دارند سازمانی را برای صدور پروانه کارنه تیر تضمین پرداخت هزینه‌های ناشی از تخلفات از مقررات کنوانسیون در کشور خود تعیین کند. به موجب قانون الحاق ایران به کنوانسیون ذکر شده در سال ۱۳۶۳ اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران به عنوان موسسه ضامن و صادرکننده کارنه تیر تعیین شده است.
با توجه به اینکه ایران در حال حاضر نیز عضو این کنوانسیون است، تاجران و بازرگانان می‌توانند برای حمل و نقل کالاهای خود به صورت زمینی و به صورت ترکیبی از اسناد این کنوانسیون استفاده کنند تا مجبور نباشند در هر کشور عبوری تا مقصد، کالاهای خود را در معرض بازرسی گمرکی قرار دهند. این امر سبب می‌شود تا کالاها سریعتر به مقصد مورد نظر ارسال شوند و علاوه بر این کالاها نیز کمتر در معرض آسیب قرار دارند چرا که بازرسی کالاها در هر گمرک ممکن است سبب بروز خسارت و شکستگی در کالاها شود و اگر کالاها نیازی به بازرسی نداشته باشند به راحتی و بدون دردسر به کشور مقصد منتقل و در نهایت تنها در آنجا درب وسیله نقلیه باز و در اختیار طرف دوم معامله قرار می‌گیرند.
یک پاسخ
سپاس از اطلاعات مفیدتون