دموراژ Demurrage همان حق توقف کانتینر دریایی است، این تعرفه معمولا زمانی که محموله شما به بندر مقصد می‌رسد، اعلام میشود. دموراژ زمانی است که کانتیر دست صاحب کالا بوده است و پس از گذشت زمان رایگان، باید هزینه کانتینر توسط صاحب بار پرداخت شود. این هزینه‌ها معمولا قانونی هستند و دلیلی اصلی آن مجاب کردن تاجران برای تحویل هر چه زودتر کانتینرها به خطوط کشتیرانی هستند.
تعرفه دموراژ (Demurrage) خطوط کشتیرانی خارجی به مجموعه هزینه‌هایی اطلاق میشود که بابت تاخیر در تخلیه یا بارگیری کالا از کانتینر پس از انقضای مدت زمان معینی، به صاحب کالا یا نماینده او تحمیل میشود. این هزینه‌ها توسط خطوط کشتیرانی تعیین می‌شوند و می‌توانند بر اساس نوع کانتینر، مقصد، و مدت زمان تاخیر متفاوت باشند.
عوامل موثر بر تعرفه دموراژ
- نوع کانتینر: کانتینرهای استاندارد، کانتینرهای یخچالی (ریفر)، کانتینرهای مخصوص (مثل تانک کانتینرها) تعرفه‌های متفاوتی دارند.
- مقصد و مبدا: تعرفه‌ها ممکن است بسته به مقصد و مبدا حمل و نقل متفاوت باشد. برخی از بنادر هزینههای دموراژ بالاتری دارند.
- مدت زمان تاخیر: هزینههای دموراژ بر اساس تعداد روزهای تاخیر محاسبه می‌شوند. معمولاً یک دوره زمانی رایگان (Free Time) وجود دارد و پس از آن هزینه‌ها اعمال می‌شوند.
- خطوط کشتیرانی: هر خط کشتیرانی سیاست‌ها و تعرفه‌های خاص خود را دارد که ممکن است به طور قابل توجهی متفاوت باشند.
- نوع قرارداد: قرارداد حمل و نقل و شرایط مندرج در آن نیز می‌تواند بر میزان تعرفه دموراژ تاثیر بگذارد.
نحوه محاسبه تعرفه دموراژ
تعرفه دموراژ معمولاً به صورت روزانه محاسبه میشود و بسته به تعداد روزهای تاخیر، هزینه‌ها افزایش می‌یابد. برخی از خطوط کشتیرانی، تعرفه‌های تصاعدی دارند به این معنی که با افزایش مدت زمان تاخیر، تعرفه روزانه نیز افزایش می‌یابد.
مثال فرضی
فرض کنید یک خط کشتیرانی تعرفه‌های زیر را برای کانتینر 20 فوت در یک بندر خاص اعمال می‌کند:
- Free Time: 5 روز
- روزهای 1 تا 5 پس از Free Time: 50 دلار در روز
- روزهای 6 تا 10: 75 دلار در روز
- روزهای 11 به بعد: 100 دلار در روز
اگر تخلیه یک کانتینر 20 فوت 8 روز پس از انقضای Free Time طول بکشد، هزینه دموراژ به صورت زیر محاسبه میشود:
- روزهای 1 تا 5: 5 * 50 = 250 دلار
- روزهای 6 تا 8: 3 * 75 = 225 دلار
- مجموع هزینه دموراژ: 250 + 225 = 475 دلار
منابع معتبر برای اطلاعات بیشتر
برای کسب اطلاعات دقیق‌تر و به‌روزتر، می‌توانید به منابع زیر مراجعه کنید:
- سایت خطوط کشتیرانی: هر خط کشتیرانی تعرفه‌ها و شرایط خود را در وب‌سایت خود منتشر می‌کند.
- آژانس‌های حمل و نقل: آژانس‌های حمل و نقل بین‌المللی می‌توانند اطلاعات دقیق و مشاوره‌های مفیدی ارائه دهند.
- انجمن‌ها و اتحادیه‌های مرتبط: انجمن‌ها و اتحادیه‌های حمل و نقل دریایی معمولاً اطلاعات و گزارش‌های جامعی در این زمینه دارند.
همچنین، مشاوره با یک کارشناس حمل و نقل بین‌المللی می‌تواند به شما کمک کند تا تعرفه‌ها و شرایط خاص هر خط کشتیرانی را بهتر درک کنید.
دموراژ بر چه مبنایی محاسبه میشود؟
دموراژ برای کلیه کانتینرهای دریایی محاسبه میشود، چه کانتینر 20 فوتی باشد چه 40 فوتی معمولی، کانتینرهای یخچالی، اوپن تاب، فلت و… همگی شامل دموراژ می‌شوند. مبلغ دقیق دموراژ در انتها و پس از تحویل کانتینر به کشتیرانی محاسبه میشود و در نهایت فاکتور به صاحب کالا یا نماینده آن داده میشود. توجه داشته باشید که تمامی خطوط کشتیرانی یک مدت زمان 10 یا 14 یا 21 روزه را به عنوان مدت زمان رایگان محاسبه میکنند که در اصطلاح قانونی به آن فری تایم FREE TIME میگویند، پس از اتمام زمان فری تایم دموراژ و جریمه‌ها محاسبه میشود، هزینه دموراژ هر 10 روز به 10 روز متفاوت است و نرخ ثابتی ندارد اما بر مبنای یکسری از قوانین و مقررات محاسبه میشود.
مسئول پرداخت دموراژ چه کسی است؟
صورتحساب دموراژ به صاحب بار یا نماینده آن داده میشود، صاحب کالا یا بار همان فردی است که نامش در بارنامه به عنوان مالک بار قید شده است، این فرد باید تمامی هزینههای مربوط به بار از جمله دموراژ، هزینه آسیب به کانتینر در حین تخلیه بار یا بارگیری و حمل و نقل را پرداخت کند. همچنین باید چک‌های مربوط به سالم بودن کانتینر در حین برگشت و حق توقف علی الحساب را پرداخت نماید.
توجه داشته باشید که خرده بار شامل دموراژ نمی‌شود به محض اینکه کانتینر محموله‌های خرده بار وارد بندر شوند، بار‌ها تخلیه می‌شوند و به انبار گمرک منتقل می‌شوند، تنها هزینه انبار داری خرده بار‌ها بر عهده صاحب بار است.
براساس آخرین بخشنامه صادر شده توسط انجمن کشتیرانی، برای خطوط کشتیرانی خارجی تعرفه دلاری متوزان شده‌ای در نظر گرفته شده است تا از اعلام هزینههای دلاری متفاوت توسط خطوط کشتیرانی خارجی جلوگیری شود. همچنین خطوط کشتیرانی غیر ایرانی که حق توقف را با دلار حساب میکنند، وظیفه دارند پیش از حمل و واگذاری کانتینر خالی به فرستنده کالا، تعرفه حق توقف دلاری که توسط انجمن کشتیرانی برای خطوط کشتیرانی خارجی تعیین شده است را به صورت کتبی به صاحب کالا تحویل دهند. در غیر این صورت تعرفه جاری برای خطوط کشتیرانی ایرانی ملاک قرار داده میشود. در اصل ، ملاک محاسبه به صورت کلی تعرفه جاری برای خطوط کشتیرانی ایرانی است. ملاک محاسبه حق توقف، تعرفه مصوب برای خطوط کشتیرانی ایرانی است مگر اینکه در قرارداد منعقد شده ، بندی برای پذیرش تعرفه‌های دیگر توسط صاحب کالا مشخص شده باشد. توجه داشته باشید که تاریخ توافقنامه باید قبل از تحویل کانتینر خالی به فروشنده کالا برای بارگیری باشد.
حق توقف انواع کانتینرهای دریایی مربوط به کشتیرانی جمهوری اسلامی
| جدول تعرفه حق توقف کانتینرهای DC و HC سال 1402 | ||
| وارداتی و صادراتی | کانتینر 20 فوت (ریال) | کانتینر 40 فوت (ریال) |
| تا 10 روز | معاف | معاف |
| 11 – 20 روز | 1،700،000 | 3،400،000 |
| 21 – 30 روز | 2،600،000 | 5،200،000 |
| 31 – 40 روز | 3،300،000 | 6،600،000 |
| 41 روز بیشتر | 4،500،000 | 9،000،000 |
| جدول تعرفه حق توقف کانتینرهای OT و FR سال 1402 | ||
| وارداتی و صادراتی | کانتینر 20 فوت (ریال) | کانتینر 40 فوت (ریال) |
| تا 10 روز | معاف | معاف |
| 11 – 20 روز | 3،400،000 | 6،800،000 |
| 21 – 30 روز | 5،200،000 | 10،400،000 |
| 31 – 40 روز | 6،600،000 | 13،200،000 |
| 41 روز بیشتر | 9،000،000 | 18،000،000 |
| جدول تعرفه حق توقف کانیتنر‌های یخچالی REF سال 1402 | ||
| وارداتی و صادراتی | کانتینر 20 فوت (ریال) | کانتینر 40 فوت (ریال) |
| تا 4 روز | معاف | معاف |
| 5 – 14 روز | 5،100،000 | 10،200،000 |
| 15 – 24 روز | 7،800،000 | 15،600،000 |
| 25 – 34 روز | 9،900،000 | 19،800،000 |
| 35 روز بیشتر | 13،500،000 | 27،000،000 |
| وجوه چک برگشت سالم کانتینر غیر نقدی سال 1402 | ||
| کانتینر | سایز | مبلغ |
| کانتینر DC & HC | 20 فوت | 1 میلیارد ریال |
| کانتینر DC & HC | 40 فوت | 2 میلیارد ریال |
| کانتینر خاص OT & FR | 20 فوت | 2 میلیارد ریال |
| کانتینر خاص OT & FR | 40 فوت | 4 میلیارد ریال |
| کانتینر یخچالی REF | 20 فوت | 4 میلیارد و 500 میلیون ریال |
| کانتینر یخچالی REF | 40 فوت | 9 میلیارد ریال |
| وجوه سپرده (پیش پرداخت) نقدی سال 1402 | ||
| کانتینر | 20 فوت | 40 فوت |
| معمولی DC & HC | 30,000,000 ریال | 60,000,000 ریال |
| خاص OT & FR | 60,000,000 ریال | 120,000,000 ریال |
| یخچالی | 90,000,000 ریال | 180,000,000 ریال |
انواع دموراژ
دموراژ در زمینه تجارت با کشتی انواع مختلفی دارد که بهتر است از آنها شناخت کافی داشته باشید. حق دموراژ در کشور ما به دو شکل ریالی و دلاری پرداخت میشود؛ هر چند که انواع دیگری از دموراژ نیز وجود دارند که در حوزه حمل و نقل کانتینری کاربرد دارند این موارد عبارتند از:
دموراژ کانتیر
دموراژ در بیشتر موارد در ارتباط با کانتینرهای حمل بار کاربرد دارد، با اجاره کانتینر از شرکت حمل و نقل بین‌المللی باید کانتینرها بعد از مدت زمان معین شده تحویل داده شوند، اگر صاحب کالا کانتینرها را به موقع تحویل ندهد، مشمول پرداخت جریمه دموراژ میشود.
دموراژ کشتی
اگر تخلیه کشتی در بنادر با تاخیر انجام شود، صاحب کالا باید این جریمه را پرداخت کند.
دموراژ گمرکی
اگر مالک بار برای ترخیص کالا از گمرک به موقع اقدام نکند، وظیفه دارد هزینه دموراژ را برای معطلی کالا در گمرک پرداخت کند.
فری تایم چیست؟
در هنگام تخلیه بار و تحویل کانتینر حتما با اصطلاح فری تایم برخورد خواهید کرد، در زمان عقد قرارداد با شرکت‌های حمل و نقل دریایی زمانی به نام فری تایم مشخص میشود، این زمان در اصل همان مدت زمانی است که صاحب کالا می‌تواند کانتینرها را بدون پرداخت هزینه در اختیار داشته باشد، فری تایم مبدا و مقصد دو نوع از انواع رایج فری تایم هستند که کاربرد‌های خاصی دارند.
به زمانی که طول می‌کشد تا کانتینر خالی به شما تحویل داده شود تا زمانی که کانتینر پر برگشت داده میشود، فری تایم مبدا و مدت زمانی که طول می‌کشد تا کانتینر پر تحویل گرفته شود تا تحویل کانتینر به محوطه کانتینرهای پر، فری تایم مقصد گفته میشود. برای جا به جایی کالا آشنایی با این اصطلاحات ضروری هستند.
دموراژ در اصل نوعی جریمه برای تاخیر در تحویل کالا است، مبنای محاسبه هزینه دموراژ متفاوت است. محاسبه هزینه دموراژ به عوامل مختلفی مانند ابعاد و نوع کانتینر وابسته است، دموراژ به صورت روزانه محاسبه میشود. برای نمونه دموراژ کانتینر یخچال دار، از یک کانتینر معمولی بیشتر است و شرکت های حمل و نقل دریایی تعرفه‌های مختلفی دارند. توجه داشته باشید که بلافاصله پس از تمام شدن مدت زمان فری تایم دموراژ محاسبه میشود.
چرا دموراژ کانتینر محاسبه میشود؟
عوال مختلفی سبب ایجاد هزینه دموراژ کانتینر می‌شوند که در ادامه این موارد را بررسی خواهیم کرد:
اگر تحویل گیرنده کالا از تاریخ ورود بار به گمرک و حمل آن اطلاع نداشته باشد، نمی‌تواند فرایند ترخیص کالا را در زمان مناسب انجام دهد و کالا را در مدت زمان مناسب تحویل بگیرد.
در شرایطی که تحویل گیرنده بار، اسناد و مدارک مورد برای ترخیص کالا را به موقع دریافت نکرده باشد، مشکل در دریافت بار ایجاد میشود و مدت زمان ماندن بار در کانتینر افزایش پیدا می‌کند.
اگر تحویل گیرنده بار هزینه کافی برای تخلیه کانتینر در زمان مناسب را نداشته باشد، باید هزینه دموراژ پرداخت کند.
شرایطی که تطابق بین محموله دریافت شده با سفارش فروش کالا وجود نداشته باشد.
اختلاف بین حمل کننده و دریافت کننده بار
توقف کانتینر برای بازرسی
طولانی شدن فرایند انتقال بار
تمامی موارد فوق سبب می‌شوند تا هزینه دموراژ افزایش پیدا کند و شما ناچار به پرداخت جریمه باشید.
کاهش هزینه دموراژ
شما می‌توانید با رعایت چند نکته ساده از افزایش هزینه دموراژ جلوگیری کنید، اگر فکر می‌کنید ترخیص کالا از گمرک مدت زیادی طول می‌کشد، حتما از کانتینرهایی که فری تایم طولانی‌تری دارند، استفاده کنید. بارنامه خود را به طور کامل و دقیق بررسی کنید تا پیش از حرکت کشتی از عدم وجود تعرفه خاص مطمئن شوید، بهترین زمان برای تهیه و جمع آوری مدارک ترخیص کالا و شروع فرایند، قبل از رسیدن محموله به گمرک است، در این شرایط شما می‌توانید راحت‌تر و سریع‌تر امور گمرکی را انجام دهید و کانتینر را به موقع به شرکت حمل و نقل تحویل دهید.
همیشه برنامه‌ای جایگزین برای هر مرحله از انتقال کالا داشته باشید
از شرکت‌های باربری مطمئن برای ترخیص کالا استفاده کنید
در ارتباط با قوانین بندر و مراحل ترخیص کالا اطلاعات خود را کامل کنید و از ترخیص‌کاران گمرک کمک بگیرید.
براساس شرایط فروش و تحویل بار، بندر مناسبی را برای تحویل انتخاب کنید.
پیش از باربری، از سلامت و درست بودن کالا‌ها با موارد توافق شده مطمئن شوید.
بندهای بارنامه را بررسی کنید تا مشکلی در ادامه ایجاد نشود.
تفاوت دموراژ و حق توقف با هم چیست؟
دموراژ و حق توقف دو اصطلاح پرکاربرد در حوزه باربری بین‌المللی هستند و در اغلب موارد با هم اشتباه گرفته می‌شوند. دموراژ به هزینهای گفته میشود که برای تاخیر در تحویل کالا پرداخت میشود؛ اما حق توقف به هزینهای گفته میشود که برای تاخیر در تحویل کانتینر واریز میشود. در ایران هر دو اصطلاح به یک معنی هستند و تفاوتی با هم ندارند اما در سایر کشور‌ها این دو اصطلاح با هم متفاوت هستند.
کوتاژ دموراژ
شماره کوتاژ شماره‌ای است که پس از ثبت اظهارنامه در سامانه EPL به هر کالا به صورت منحصر به فرد داده میشود. شماره کوتاژ این امکان را به مسئولان و کارکنان می‌دهد تا دقیق‌تر و راحت‌تر محموله‌ها را بررسی و جا به جا کنند. کوتاژ دموراژ در تعریف نیز به شماره‌ای که تعیین‌کننده هزینه دموراژ برای یک کالای خاص است، گفته میشود.
دموراژ و دیسپچ چه تفاوتی با هم دارند؟
همانطور که از ابتدای مقاله بررسی کردیم، دموراژ جریمه‌ای است که برای تاخیر در تحویل کانتینر به شرکت حمل و نقل پرداخت میشود؛ در حالی که دیسپچ متضاد دموراژ است و به حالتی گفته میشود که کانتینر زودتر از مدت زمان مقرر به شرکت حمل و نقل تحویل داده شود، وقتی که دیسپچ رخ می‌دهد صاحب کالا نیازی به پرداخت جریمه ندارد و حتی پاداشی هم از طرف شرکت کشتیرانی دریافت می‌کند.
هزینه دموراژ چه موقع به کالا تعلق نمیگرد؟
در برخی موارد، شرایط مختلفی سبب می‌شوند تا تحویل کانتینر به شرکت یا صاحب مربوطه با تاخیر انجام شود، در این مواقع هزینه دموراژ برای کالا محاسبه نمی‌شود. برای مثال اگر در زمان تخلیه بار شرایط جوی مناسب نباشد و تخلیه بار متوقف شود، دموراژ برای بار محاسبه نمی‌شود. همچنین در روزهای تعطیل نیز هزینه دموراژ به کالا‌ها تعلق نمی‌گیرد مگر برای کانتینرهایی که در ساعت‌های مشخصی استفاده می‌شوند.
آیا دموراژ بر اعتبار مصرف کننده اثرگذار است؟
دموراژ یک هزینه اضافی در روند تجارت است و تاجرانی که برای کرایه کانتینر از شرکت کشتیرانی اقدام میکنند باید این هزینه را در صورت تاخیر در برگشت کانتینرها پرداخت کنند. در این شرایط وجود سابقه پرداخت هزینه دموراژ در پرونده تجاری به هر دلیلی نشان دهنده بد قولی تاجران به شرکت کشتیرانی و کرایه دهنده کانتینر است. دلایل مختلفی وجود دارد که افراد نمی‌توانند کانتینرهای اجاره شده را در زمان مقرر به شرکت برگردانند، دلایل هرچه که باشند نتیجه کار تاثیر منفی بر پرونده تجاری افراد دارد.
چه افرادی از دموراژ کالا‌ها سود می‌برند؟
اگر تاجران کانتینرهای اجاره شده از شرکت کشتیرانی را دیرتر از موعد مقرر در قرار داد به شرکت بازگردانند باید هزینه بیشتری برای دموراژ پرداخت کنند، دموراژ و دیرکرد برای تاجران یک ضرر است. اما برعکس برای مالکان کانتینر سود محسوب می شود چرا که می‌توانند برای کالا‌ها هرینه بیشتری از صاحب کالا دریافت کنند.
سوالات متداول
دیسپچ چیست؟
دیسپچ زمانی است که کانتینر زودتر از موعد به شرکت حمل و نقل برسد، در این زمان این امکان وجود دارد تا پاداشی هم از طرف شرکت به صاحب بار داده شود.
چه عواملی سبب کند شدن روند ترخیص کالا می‌شوند؟
کامل نبودن مدارک، عدم دریافت مجوز‌های لازم و آشنا نبودن با قوانین و مقررات گمرک از جمله اصلی‌ترین عواملی هستند که سبب کند‌شدن روند ترخیص کالا از گمرک و بروز هزینههای اضافی دموراژ می‌شوند.
هزینه دموراژ وابسته به چه عواملی است؟
ظرفیت کانتینر، ابعاد و نوع کانتینر، تعداد روز‌هایی که تحویل کانتینر تاخیر می‌خورد بر میزان دموراژ اثرگذار هستند.
دموراژ توسط چه کسی پرداخت میشود؟
دموراژ خسارتی است که برای تاخیر در برگرداندن کانتینرها پرداخت میشود، در صورتی که تاخیر در تحویل بار رخ دهد صاحب بار وظیفه دارد دموراژ را به صاحب کشتی پرداخت کند.
تعرفه دموراژ چیست؟
تعرفه دموراژ هزینهای است که به ازای هر روز تاخیر در تخلیه یا بارگیری کانتینر بعد از مدت زمان مجاز تعیین شده توسط خط کشتیرانی، دریافت میشود.
چرا خطوط کشتیرانی دموراژ دریافت میکنند؟
خطوط کشتیرانی دموراژ را به منظور جبران هزینههای اضافی ناشی از تاخیر در تخلیه و بارگیری کانتینرها دریافت میکنند.
مدت زمان مجاز برای تخلیه و بارگیری کانتینرها چقدر است؟
مدت زمان مجاز، که به آن فری تایم نیز میگویند، معمولاً بین 3 تا 7 روز بسته به قرارداد و شرایط خط کشتیرانی متفاوت است.
چه عواملی بر تعیین تعرفه دموراژ تاثیر می‌گذارند؟
عواملی مانند نوع کالا، مقصد، حجم کانتینر، و خط کشتیرانی مربوطه می‌توانند بر تعرفه دموراژ تاثیر بگذارند.
اگر کانتینر در مدت زمان مجاز تخلیه نشود، هزینه دموراژ چگونه محاسبه میشود؟
هزینه دموراژ به ازای هر روز اضافی که کانتینر تخلیه یا بارگیری نمی‌شود، محاسبه و به تعرفه پایه اضافه میشود.
آیا میتوان از پرداخت تعرفه دموراژ اجتناب کرد؟
بله، با برنامهریزی دقیق و هماهنگی مناسب برای تخلیه و بارگیری کانتینرها در مدت زمان مجاز میتوان از پرداخت دموراژ اجتناب کرد.
چه کسی مسئول پرداخت تعرفه دموراژ است؟
پرداخت تعرفه دموراژ بر عهده گیرنده کالا یا فرستنده کالا، بسته به شرایط قرارداد و توافقات انجام شده بین طرفین است.
