اگر میخواهید به عنوان ترخیص کار گمرک فعالیت خود را آغاز کنید و یا میخواهید تجار خود را شروع کنید باید در ابتدا با اصطلاحات گمرکی مربوط به کالاها آشنا باشید. اصطلاحات گمرکی متفاوت هستند اما در ادامه مقاله 26 مورد از مهم ترین اصطلاحات گمرکی مربوط به ترخیص کالا را بررسی خواهیم کرد.
اصطلاحات گمرکی مربوط به ترخیص کالا
در تجارت بینالمللی و ترخیص کالا، اصطلاحات گمرکی نقش مهمی دارند. در ادامه، برخی از مهمترین این اصطلاحات همراه با توضیح ارائه شده است:
۱. حقوق ورودی (Import Duty)
مجموع حقوق گمرکی و سود بازرگانی که برای واردات کالا باید پرداخت شود.
۲. تعرفه گمرکی (Customs Tariff)
کد یا عددی که برای هر کالای وارداتی یا صادراتی تعیین میشود و میزان حقوق ورودی بر اساس آن مشخص میگردد.
۳. کد HS (HS Code – Harmonized System Code)
یک کد بینالمللی ۸ تا ۱۰ رقمی که برای شناسایی نوع کالا در گمرکهای سراسر جهان استفاده میشود.
۴. اظهارنامه گمرکی (Customs Declaration)
مدرکی که اطلاعات مربوط به کالا، ارزش آن و مشخصات فرستنده و گیرنده را شامل میشود و برای انجام تشریفات گمرکی ارائه میشود.
۵. ترخیص کالا (Customs Clearance)
فرآیندی که طی آن کالا پس از انجام تشریفات گمرکی و پرداخت حقوق ورودی، از گمرک خارج و وارد کشور میشود.
۶. ارزش گمرکی (Customs Value)
ارزشی که برای کالا تعیین شده و مبنای محاسبه حقوق ورودی و سایر عوارض گمرکی قرار میگیرد. این ارزش معمولاً شامل قیمت کالا + هزینه حمل + بیمه است.
۷. اسناد حمل (Shipping Documents)
مدارکی مانند بارنامه، فاکتور تجاری، گواهی مبدأ و بیمهنامه که برای ترخیص کالا در گمرک ضروری هستند.
۸. بارنامه (Bill of Lading – B/L)
سندی که توسط شرکت حملونقل صادر میشود و نشاندهنده مالکیت کالا و شرایط حمل آن است.
۹. قبض انبار (Warehouse Receipt)
مدرکی که نشان میدهد کالا وارد گمرک شده و در انبار نگهداری میشود. این سند برای ترخیص کالا لازم است.
۱۰. گواهی مبدأ (Certificate of Origin – CO)
سندی که نشان میدهد کالا در کدام کشور تولید شده است و توسط اتاق بازرگانی کشور صادرکننده صادر میشود.
۱۱. ارزش CIF (Cost, Insurance, and Freight)
قیمت کالا شامل هزینه کالا + بیمه + کرایه حمل تا بندر مقصد که در محاسبه حقوق ورودی مورد استفاده قرار میگیرد.
۱۲. ارزش FOB (Free On Board)
قیمت کالا بدون هزینه حمل و بیمه که فقط شامل هزینههای تولید و ارسال کالا تا کشتی یا هواپیما در کشور مبدأ است.
۱۳. ترانزیت خارجی (External Transit)
عبور کالا از یک کشور به کشور دیگر بدون اینکه در کشور واسط ترخیص شود.
۱۴. ترانزیت داخلی (Internal Transit)
انتقال کالا از یک گمرک داخلی به گمرک دیگر برای انجام تشریفات ترخیص.
۱۵. مناطق آزاد تجاری (Free Trade Zones – FTZ)
مناطقی که قوانین گمرکی خاصی دارند و واردات به آنها معاف از حقوق ورودی است.
۱۶. واردات قطعی (Definitive Import)
وارداتی که کالا بهطور کامل در کشور ترخیص و مصرف میشود.
۱۷. واردات موقت (Temporary Import)
ورود کالا به کشور برای مدت مشخص و با هدف خاص (مثلاً برای نمایشگاه یا تعمیر) که پس از آن کالا باید صادر شود.
۱۸. تعرفه ترجیحی (Preferential Tariff)
تخفیف در حقوق گمرکی که براساس توافقات تجاری بین کشورها اعمال میشود.
۱۹. قاچاق گمرکی (Customs Smuggling)
واردات یا صادرات کالا بدون انجام تشریفات قانونی و پرداخت عوارض گمرکی.
۲۰. حق توقف (Demurrage Fee)
هزینهای که در صورت تأخیر در ترخیص کالا و ماندن آن در انبار گمرک باید پرداخت شود.
۲۱. قبض سپرده گمرکی (Customs Deposit Receipt)
سندی که نشاندهنده سپردهگذاری وجه یا کالا نزد گمرک است و برای ترخیص کالا یا انجام تشریفات خاص گمرکی استفاده میشود.
۲۲. کارنه تیر (TIR Carnet)
مدرکی بینالمللی برای ترانزیت کالا از طریق جاده که امکان عبور کالا از چندین کشور را بدون پرداخت حقوق و عوارض گمرکی در هر کشور فراهم میکند.
۲۳. کارنه آ.ت.آ (ATA Carnet)
سندی که به کالاهای خاص (مثل تجهیزات نمایشگاهی، ورزشی، یا علمی) اجازه میدهد بدون پرداخت حقوق گمرکی و بهصورت موقت وارد کشور شوند.
۲۴. ضمانتنامه گمرکی (Customs Guarantee Letter)
تعهدی که شرکتهای واردکننده به گمرک میدهند تا حقوق و عوارض گمرکی را در موعد مقرر پرداخت کنند.
۲۵. فوب مقصد (FOB Destination)
اصطلاحی که به این معناست که هزینههای حمل تا مقصد بر عهده فروشنده است و کالا در مقصد تحویل داده میشود.
۲۶. سود بازرگانی (Commercial Profit Duty)
مبلغی که علاوه بر حقوق گمرکی برای برخی کالاها دریافت میشود و معمولاً در راستای حمایت از تولید داخلی اعمال میشود.
۲۷. قبض باسکول (Weighbridge Receipt)
مدرکی که وزن کالا را بعد از توزین در گمرک نشان میدهد و برای ترخیص کالا استفاده میشود.
۲۸. فهرست عدلبندی (Packing List)
سندی که شامل جزئیات بستهبندی کالا (مثل تعداد بستهها، وزن هر بسته، و مشخصات دقیق کالاها) است.
۲۹. اظهارنامه صادراتی (Export Declaration)
مدرکی که برای خروج کالا از کشور و انجام تشریفات صادراتی در گمرک ارائه میشود.
۳۰. مناطق ویژه اقتصادی (Special Economic Zones – SEZ)
مناطقی که برای توسعه تجارت و سرمایهگذاری ایجاد شدهاند و دارای معافیتهای گمرکی و مالیاتی هستند.
۳۱. ارزش EXW (Ex Works Value)
قیمتی که شامل فقط هزینه تولید کالا در کارخانه است و هزینه حمل و بیمه را شامل نمیشود.
۳۲. مقررات اینکوترمز (Incoterms – International Commercial Terms)
مجموعهای از اصطلاحات استاندارد بینالمللی که مسئولیتهای خریدار و فروشنده را در تجارت بینالمللی مشخص میکند.
۳۳. کنترل سبز، زرد و قرمز در گمرک
مسیر سبز: کالا بدون بازرسی فیزیکی و سریع ترخیص میشود.
مسیر زرد: مدارک کالا بررسی میشود ولی بازرسی فیزیکی ندارد.
مسیر قرمز: کالا نیاز به بازرسی کامل فیزیکی و بررسی اسناد دقیقتر دارد.
۳۴. ثبت سفارش (Order Registration)
فرآیندی که در آن واردکننده باید قبل از ورود کالا، سفارش خود را در سامانه جامع تجارت ثبت کند.
۳۵. حواله ارزی (Foreign Exchange Transfer)
پرداخت ارزی که برای واردات کالا به حساب فروشنده خارجی واریز میشود.
۳۶. مانیفست (Manifest)
فهرستی که شامل جزئیات کامل کالاهای موجود در یک وسیله حملونقل (مثلاً کشتی، هواپیما، یا کامیون) است.
۳۷. قبض مرجوعی (Return Receipt)
سندی که برای کالاهایی که اجازه ورود به کشور را ندارند و باید به مبدأ بازگردانده شوند، صادر میشود.
۳۸. بیمهنامه حملونقل (Cargo Insurance Policy)
سندی که نشان میدهد کالا در برابر خسارات احتمالی در طول مسیر بیمه شده است.
۳۹. ارز متقاضی (Requested Currency)
ارزی که واردکننده خود از بازار آزاد تأمین میکند و برای خرید کالا به فروشنده پرداخت میشود.
۴۰. سامانه جامع تجارت (NTSW – National Trade Single Window)
سامانهای که برای ثبت سفارش و انجام فرآیندهای گمرکی و تجاری در ایران استفاده میشود. (www.ntsw.ir)
۴۱. ضمانتنامه ترانزیت (Transit Guarantee Letter)
سندی که تضمین میکند کالاهای عبوری (ترانزیتی) از کشور مقصد خارج شده و در داخل کشور به فروش نمیرسند.
۴۲. پروانه گمرکی (Customs License)
مجوزی که بعد از انجام تشریفات گمرکی و پرداخت حقوق و عوارض گمرکی برای ترخیص کالا صادر میشود.
۴۳. شماره کوتاژ (Cotage Number)
کد یکتایی که پس از ثبت اظهارنامه گمرکی به هر محموله وارداتی یا صادراتی اختصاص داده میشود.
۴۴. قبض پرداخت (Payment Receipt)
سندی که نشان میدهد حقوق و عوارض گمرکی پرداخت شده است.
۴۵. حمل یکسره (Direct Delivery)
فرآیندی که در آن کالا بلافاصله پس از رسیدن به گمرک، بدون نیاز به انبارداری ترخیص میشود.
۴۶. تخلیه و بارگیری (Loading & Unloading)
عملیات تخلیه کالا از وسیله حملونقل و بارگیری آن به کامیون یا انبار گمرک.
۴۷. عوارض گمرکی (Customs Duties)
مبالغی که گمرک بابت واردات برخی کالاها بهعنوان مالیات دریافت میکند.
۴۸. مقررات WTO (World Trade Organization Rules)
مقررات سازمان تجارت جهانی که بر روی تجارت بینالمللی و تعرفههای گمرکی تأثیر میگذارد.
۴۹. اظهار خلاف واقع (False Declaration)
ارائه اطلاعات نادرست در اظهارنامه گمرکی که میتواند شامل پنهان کردن ارزش واقعی، نوع کالا یا مقدار آن باشد.
۵۰. بازدید کالا (Physical Inspection)
فرآیندی که در آن کالا توسط مأمورین گمرک بررسی فیزیکی میشود تا مطابقت آن با اسناد تأیید گردد.
۵۱. ارزشگذاری گمرکی (Customs Valuation)
تعیین ارزش واقعی کالا برای محاسبه حقوق و عوارض گمرکی.
۵۲. حمل ترکیبی (Multimodal Transport)
استفاده از چندین روش حملونقل (مانند جادهای، ریلی، دریایی یا هوایی) برای انتقال یک محموله.
۵۳. ترخیصیه (Delivery Order – D/O)
سندی که توسط شرکت حملونقل صادر شده و نشان میدهد کالا به گیرنده آن تحویل داده میشود.
۵۴. ارز نیمایی (NIMA Exchange Rate)
ارزی که از طریق سامانه نیما تأمین میشود و برای واردات کالاهای خاص با قیمت کنترلشده تخصیص مییابد.
۵۵. بارنامه هوایی (Airway Bill – AWB)
سند حملونقل برای کالاهایی که از طریق هواپیما جابهجا میشوند.
۵۶. بارنامه دریایی (Bill of Lading – B/L)
سندی که برای حمل کالا از طریق دریا صادر شده و مالکیت کالا را مشخص میکند.
۵۷. قبض انبار موقت (Temporary Warehouse Receipt)
سندی که نشاندهنده ورود کالا به انبار گمرک بهصورت موقت است.
۵۸. کارگزار گمرکی (Customs Broker)
شخص یا شرکتی که به نمایندگی از واردکننده یا صادرکننده، امور گمرکی را انجام میدهد.
۵۹. قوانین تجارت ترجیحی (Preferential Trade Agreements – PTA)
توافقنامههایی بین کشورها که تعرفههای گمرکی را برای برخی کالاها کاهش میدهد.
۶۰. ترخیص مشروط (Conditional Clearance)
نوعی از ترخیص که در آن کالا تحت شرایط خاصی آزاد میشود (مثلاً ارائه ضمانتنامه یا رعایت استانداردهای خاص).
ترخیص کالا چیست؟
به کلیه مراحل و فرایندی که برای ترخیص و آزادسازی کالاها از گمرک انجام میشوند ترخیص کالا گفته میشود. بر این اساس صاحب کالا یا نماینده قانونی او پس از تهیه و آمادهسازی اسنادی که ارائه آن به گمرک واجب هستند مشخصات کالاهایی که برای واردات یا صادرات به انبار تحت نظارت گمرک ارسال کرده است را به گمرک مربوطه اظهار مینماید.
مراحل ترخیص کالاهای گمرک به چه صورت هستند؟
رسیدن کالا به اماکن گمرکی و دریافت قبض انبار گمرکی تهیه و آمادهسازی اسناد اظهار از طریق سامانه EPL دریافت کوتاژ اظهارنامه و تعیین مسیر اظهارنامه کنترل و ارزیابی کالا دریافت مجوزهای مورد نیاز کارشناسی مرحله صندوق و پرداخت حقوق و عوارض گمرکی مرحله بارگیری و تحویل کالا از انبار گمرک مرحله خروج کالا